Ngôi Kể Thứ 3 Là Gì? Tìm Hiểu Chi Tiết Cách Sử Dụng & Tác Dụng

Bạn đã bao giờ tự hỏi “Ngôi kể thứ 3 là gì?” và nó có tác dụng gì trong văn chương? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ giúp bạn khám phá Khái Niệm Ngôi Kể Thứ 3 một cách chi tiết, từ định nghĩa, đặc điểm, tác dụng đến ví dụ minh họa cụ thể, đồng thời phân biệt rõ ràng giữa ngôi kể thứ ba toàn tri và ngôi kể thứ ba hạn tri.

1. Định Nghĩa Ngôi Kể Thứ 3

Ngôi kể thứ 3 là một phương thức trần thuật trong văn học, trong đó người kể chuyện đứng ngoài câu chuyện, không trực tiếp tham gia vào các sự kiện. Thay vào đó, người kể sử dụng các đại từ nhân xưng như “anh ấy”, “cô ấy”, “họ”, “nó”, “ông ta”, “bà ta”… để gọi các nhân vật. Theo “Từ điển thuật ngữ văn học” của nhà xuất bản Đại học Sư phạm, ngôi kể thứ 3 tạo ra một khoảng cách nhất định giữa người đọc và câu chuyện, cho phép người đọc có cái nhìn khách quan hơn về các sự kiện và nhân vật.

1.1. Đặc Điểm Nhận Diện Ngôi Kể Thứ 3

• Người kể chuyện không tham gia: Đây là đặc điểm nổi bật nhất. Người kể chuyện không phải là một nhân vật trong câu chuyện.
• Sử dụng đại từ nhân xưng: Các đại từ như “anh ấy”, “cô ấy”, “họ”, “nó”, “ông ta”, “bà ta”… được dùng để chỉ các nhân vật.
• Tính khách quan tương đối: Người kể chuyện có thể đưa ra những nhận xét, đánh giá nhưng vẫn giữ được sự khách quan nhất định.

1.2. Phân Loại Ngôi Kể Thứ 3

Có hai loại ngôi kể thứ 3 chính:

• Ngôi kể thứ 3 toàn tri: Người kể chuyện biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, bao gồm suy nghĩ, cảm xúc, hành động của tất cả các nhân vật.
• Ngôi kể thứ 3 hạn tri: Người kể chuyện chỉ biết những gì có thể quan sát được hoặc chỉ tập trung vào suy nghĩ, cảm xúc của một nhân vật duy nhất.

2. Tác Dụng Của Ngôi Kể Thứ 3

Việc sử dụng ngôi kể thứ 3 mang lại nhiều lợi ích cho tác phẩm:

• Tạo sự khách quan: Ngôi kể thứ 3 giúp tác giả tạo ra một cái nhìn khách quan về các sự kiện và nhân vật, tránh được sự chủ quan có thể xảy ra khi sử dụng ngôi kể thứ nhất.
• Mở rộng phạm vi: Người kể chuyện có thể dễ dàng di chuyển giữa các nhân vật, các địa điểm và thời gian khác nhau, giúp tác giả xây dựng một bức tranh toàn cảnh về câu chuyện.
• Tăng tính hấp dẫn: Việc sử dụng ngôi kể thứ 3, đặc biệt là ngôi kể thứ 3 toàn tri, cho phép tác giả hé lộ thông tin một cách từ từ, tạo sự tò mò và hấp dẫn cho người đọc.

Theo GS.TS. Trần Đình Sử trong cuốn “Lý luận văn học”, việc lựa chọn ngôi kể phù hợp là một yếu tố quan trọng để tạo nên thành công của tác phẩm. Ngôi kể thứ 3, với những ưu điểm riêng, thường được sử dụng trong các tác phẩm có quy mô lớn, nhiều nhân vật và tình tiết phức tạp.

2.1. So Sánh Ngôi Kể Thứ 3 Với Các Ngôi Kể Khác

Để hiểu rõ hơn về tác dụng của ngôi kể thứ 3, chúng ta hãy so sánh nó với các ngôi kể khác:

2.2. Ví Dụ Về Tác Dụng Của Ngôi Kể Thứ 3 Trong Các Tác Phẩm Nổi Tiếng

• “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng: Tác phẩm sử dụng ngôi kể thứ 3 toàn tri, cho phép người đọc biết được suy nghĩ của tất cả các nhân vật, từ đó thấy rõ hơn bức tranh xã hội Việt Nam thời thuộc địa.
• “Kiêu hãnh và định kiến” của Jane Austen: Tác phẩm sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri, tập trung vào suy nghĩ và cảm xúc của Elizabeth Bennet, giúp người đọc đồng cảm và hiểu rõ hơn về nhân vật này.
• “Harry Potter” của J.K. Rowling: Phần lớn câu chuyện được kể từ ngôi thứ ba hạn tri, tập trung vào Harry. Điều này cho phép người đọc khám phá thế giới phù thủy qua con mắt của Harry, đồng thời tạo ra sự bí ẩn và hồi hộp khi những thông tin mà Harry không biết vẫn còn bỏ ngỏ.

3. Các Loại Ngôi Kể Thứ 3 Phổ Biến

Như đã đề cập ở trên, có hai loại ngôi kể thứ 3 chính là ngôi kể thứ 3 toàn tri và ngôi kể thứ 3 hạn tri. Mỗi loại có những ưu điểm và hạn chế riêng, phù hợp với những mục đích khác nhau.

3.1. Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri: Cái Nhìn Từ “Trên Cao”

• Định nghĩa: Người kể chuyện biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, bao gồm quá khứ, hiện tại, tương lai, suy nghĩ, cảm xúc, hành động của tất cả các nhân vật.
• Ưu điểm:
  • Cho phép tác giả kiểm soát hoàn toàn câu chuyện.
  • Có thể dễ dàng chuyển đổi giữa các nhân vật, địa điểm và thời gian.
  • Tạo ra một bức tranh toàn cảnh về câu chuyện.
• Hạn chế:
  • Có thể làm giảm tính chân thực của câu chuyện.
  • Có thể làm mất đi sự đồng cảm của người đọc với các nhân vật.
• Ví dụ:
  • “Chiến tranh và hòa bình” của Leo Tolstoy
  • “Ông già và biển cả” của Ernest Hemingway

Ngôi kể thứ 3 toàn tri (Hình ảnh từ internet)

3.2. Ngôi Kể Thứ 3 Hạn Tri: Góc Nhìn Giới Hạn Nhưng Sâu Sắc

• Định nghĩa: Người kể chuyện chỉ biết những gì có thể quan sát được hoặc chỉ tập trung vào suy nghĩ, cảm xúc của một nhân vật duy nhất.
• Ưu điểm:
  • Tạo sự đồng cảm của người đọc với nhân vật.
  • Tăng tính chân thực của câu chuyện.
  • Tạo sự bí ẩn và hồi hộp.
• Hạn chế:
  • Hạn chế phạm vi của câu chuyện.
  • Không thể biết được suy nghĩ, cảm xúc của tất cả các nhân vật.
• Ví dụ:
  • “Hoàng tử bé” của Antoine de Saint-Exupéry
  • “Bên dòng sông Piedra tôi ngồi khóc” của Paulo Coelho

3.3. So Sánh Chi Tiết Ngôi Kể Thứ 3 Toàn Tri và Hạn Tri

4. Ví Dụ Minh Họa Ngôi Kể Thứ 3 Trong Văn Học Việt Nam

Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng ngôi kể thứ 3, chúng ta hãy xem xét một số ví dụ trong văn học Việt Nam:

4.1. “Tắt Đèn” Của Ngô Tất Tố

Trong “Tắt đèn”, Ngô Tất Tố sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri, tập trung vào nhân vật chị Dậu. Qua đó, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc nỗi khổ cực, sự hy sinh của người phụ nữ nông thôn Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám.

“Chị Dậu vừa nói vừa mếu. Gã cai lệ trợn mắt quát:

– Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước, ai dám cãi!

Chị Dậu nghiến răng:

– Nhà nước là cái gì? Cha mẹ chúng tôi đâu có đóng thuế cho nhà nước!”

Đoạn văn trên cho thấy người kể chuyện chỉ biết những gì chị Dậu nói và làm, cũng như những gì gã cai lệ thể hiện ra bên ngoài. Người đọc không biết được suy nghĩ thực sự của gã cai lệ, mà chỉ có thể suy đoán qua hành động và lời nói của hắn.

4.2. “Chí Phèo” Của Nam Cao

Trong “Chí Phèo”, Nam Cao sử dụng ngôi kể thứ 3 linh hoạt, đôi khi là toàn tri, đôi khi lại hạn tri, tùy thuộc vào mục đích nghệ thuật. Khi miêu tả Chí Phèo, tác giả thường sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri để tạo sự bí ẩn, khó hiểu về nhân vật. Nhưng khi miêu tả Bá Kiến, tác giả lại sử dụng ngôi kể thứ 3 toàn tri để vạch trần bản chất xảo quyệt, tàn bạo của hắn.

“Hắn về thật! […] Rồi hắn nghiến răng:

– Tao phải đâm chết cả hai đứa bây giờ!

Nhưng rồi hắn lại ôm mặt khóc rưng rức. Chao ôi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao!

Nhưng biết làm thế nào? Ai cho hắn lương thiện? Làm thế nào mà sống cho được?…”

Đoạn văn trên cho thấy người kể chuyện biết được cả suy nghĩ và cảm xúc của Chí Phèo, nhưng lại không thể giải đáp được những câu hỏi trong lòng hắn. Điều này tạo ra một sự giằng xé, đau khổ trong tâm hồn nhân vật, đồng thời gợi lên những suy ngẫm sâu sắc trong lòng người đọc.

5. Ứng Dụng Ngôi Kể Thứ 3 Trong Viết Lách Sáng Tạo

Hiểu rõ về khái niệm ngôi kể thứ 3 và cách sử dụng nó một cách hiệu quả là một kỹ năng quan trọng đối với bất kỳ ai muốn viết lách sáng tạo. Dưới đây là một số gợi ý về cách ứng dụng ngôi kể thứ 3 trong các thể loại văn học khác nhau:

5.1. Truyện Ngắn

Trong truyện ngắn, việc lựa chọn ngôi kể phù hợp có thể tạo ra những hiệu ứng khác nhau. Nếu bạn muốn tập trung vào cảm xúc, suy nghĩ của một nhân vật, hãy sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri. Nếu bạn muốn xây dựng một cốt truyện phức tạp, nhiều tình tiết bất ngờ, hãy sử dụng ngôi kể thứ 3 toàn tri.

5.2. Tiểu Thuyết

Trong tiểu thuyết, bạn có thể sử dụng kết hợp cả hai loại ngôi kể thứ 3 để tạo sự đa dạng và phong phú cho câu chuyện. Bạn có thể sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri để miêu tả các nhân vật chính, và sử dụng ngôi kể thứ 3 toàn tri để miêu tả các nhân vật phụ hoặc các sự kiện quan trọng.

5.3. Kịch Bản Phim

Trong kịch bản phim, ngôi kể thứ 3 là lựa chọn phổ biến nhất. Người viết kịch bản thường sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri để tập trung vào hành động, lời thoại của các nhân vật, và sử dụng các chỉ dẫn sân khấu để miêu tả bối cảnh, không gian.

6. Lưu Ý Khi Sử Dụng Ngôi Kể Thứ 3

Để sử dụng ngôi kể thứ 3 một cách hiệu quả, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Xác định rõ mục đích: Trước khi bắt đầu viết, hãy xác định rõ mục đích của bạn là gì. Bạn muốn tạo sự khách quan, xây dựng một bức tranh toàn cảnh hay tập trung vào cảm xúc của nhân vật?
• Lựa chọn loại ngôi kể phù hợp: Dựa vào mục đích đã xác định, hãy lựa chọn loại ngôi kể thứ 3 phù hợp.
• Giữ vững quan điểm: Trong suốt quá trình viết, hãy giữ vững quan điểm của người kể chuyện. Tránh thay đổi ngôi kể một cách tùy tiện, gây khó hiểu cho người đọc.
• Sử dụng ngôn ngữ phù hợp: Lựa chọn ngôn ngữ phù hợp với giọng điệu của người kể chuyện và tính cách của các nhân vật.

7. Câu Hỏi Thường Gặp Về Ngôi Kể Thứ 3 (FAQ)

Câu 1: Ngôi kể thứ 3 có phải lúc nào cũng khách quan hơn ngôi kể thứ nhất không?

Không hẳn. Mặc dù ngôi kể thứ 3 thường mang tính khách quan hơn, nhưng người kể chuyện vẫn có thể đưa ra những nhận xét, đánh giá chủ quan.

Câu 2: Có thể thay đổi ngôi kể trong một tác phẩm không?

Có thể, nhưng cần phải thực hiện một cách khéo léo, có chủ ý và có lý do rõ ràng. Việc thay đổi ngôi kể một cách tùy tiện có thể gây khó hiểu cho người đọc.

Câu 3: Ngôi kể thứ 3 có phù hợp với thể loại truyện trinh thám không?

Rất phù hợp. Ngôi kể thứ 3, đặc biệt là ngôi kể thứ 3 hạn tri, có thể tạo ra sự bí ẩn, hồi hộp, kích thích trí tò mò của người đọc.

Câu 4: Làm thế nào để phân biệt ngôi kể thứ 3 toàn tri và hạn tri?

Hãy xem xét người kể chuyện biết những gì. Nếu người kể chuyện biết tất cả mọi thứ về câu chuyện, đó là ngôi kể thứ 3 toàn tri. Nếu người kể chuyện chỉ biết những gì quan sát được hoặc tập trung vào một nhân vật, đó là ngôi kể thứ 3 hạn tri.

Câu 5: Ngôi kể thứ 3 có thể sử dụng trong thơ không?

Có. Mặc dù không phổ biến như trong văn xuôi, nhưng ngôi kể thứ 3 vẫn có thể được sử dụng trong thơ để tạo ra những hiệu ứng đặc biệt.

Câu 6: Khi nào nên sử dụng ngôi kể thứ 3 toàn tri?

Nên sử dụng khi bạn muốn kiểm soát hoàn toàn câu chuyện, xây dựng một bức tranh toàn cảnh và không quá quan trọng về tính chân thực.

Câu 7: Khi nào nên sử dụng ngôi kể thứ 3 hạn tri?

Nên sử dụng khi bạn muốn tạo sự đồng cảm, tăng tính chân thực, tạo sự bí ẩn và tập trung vào cảm xúc của nhân vật.

Câu 8: Làm thế nào để viết ngôi kể thứ 3 một cách hấp dẫn?

Hãy tạo ra một giọng điệu riêng cho người kể chuyện, sử dụng ngôn ngữ sinh động, giàu hình ảnh và biết cách hé lộ thông tin một cách từ từ.

Câu 9: Có những lỗi nào thường gặp khi sử dụng ngôi kể thứ 3?

Một số lỗi thường gặp bao gồm: thay đổi ngôi kể một cách tùy tiện, không giữ vững quan điểm của người kể chuyện, sử dụng ngôn ngữ không phù hợp.

Câu 10: Ngôi kể thứ 3 có quan trọng không?

Rất quan trọng. Việc lựa chọn ngôi kể phù hợp là một yếu tố quan trọng để tạo nên thành công của tác phẩm.

8. Kết Luận

Ngôi kể thứ 3 là một công cụ mạnh mẽ trong tay người viết. Hiểu rõ về khái niệm, đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng ngôi kể thứ 3 sẽ giúp bạn tạo ra những tác phẩm văn học sâu sắc, hấp dẫn và đáng nhớ. CAUHOI2025.EDU.VN hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích về ngôi kể thứ 3.

Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào hoặc muốn tìm hiểu thêm về các kỹ năng viết lách sáng tạo khác, hãy truy cập CAUHOI2025.EDU.VN để khám phá thêm nhiều bài viết thú vị và bổ ích. Đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi qua địa chỉ 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam hoặc số điện thoại +84 2435162967. CAUHOI2025.EDU.VN luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn trên con đường chinh phục đam mê viết lách.

Sách và bút (Hình ảnh từ unsplash.com)

Meta description: Tìm hiểu chi tiết về khái niệm ngôi kể thứ 3 trong văn học: định nghĩa, đặc điểm, tác dụng, phân loại (toàn tri, hạn tri) và ví dụ minh họa. CauHoi2025.EDU.VN giúp bạn nắm vững kiến thức và ứng dụng hiệu quả vào viết lách. Từ khóa: ngôi kể, ngôi thứ ba, văn học, viết lách, kỹ năng viết.