Sample Là Gì? Tìm Hiểu Chi Tiết Về Sample Trong Âm Nhạc

Bạn đã từng nghe đến thuật ngữ “sample” trong âm nhạc nhưng chưa hiểu rõ Sample Là Gì? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện về sample, từ định nghĩa, nguồn gốc, cách sử dụng, vấn đề bản quyền đến những ví dụ điển hình trong và ngoài nước.

Meta Description: Bạn thắc mắc sample là gì trong âm nhạc? CAUHOI2025.EDU.VN sẽ giải đáp chi tiết về định nghĩa, nguồn gốc, cách sử dụng sample, vấn đề bản quyền và các ví dụ điển hình. Tìm hiểu ngay để hiểu rõ hơn về thuật ngữ này và ứng dụng của nó trong sản xuất âm nhạc hiện đại. Từ khóa liên quan: sampling, nhạc mẫu, tái chế âm thanh.

1. Định Nghĩa Sample Trong Âm Nhạc

Trong giới âm nhạc, sample (phiên âm: /ˈsæmpl/) có thể hiểu là mẫu âm thanh. Sampling (lấy mẫu) là một hình thức nghệ thuật mà người nghệ sĩ sử dụng một đoạn nhạc có sẵn, lặp lại, và biến đổi âm thanh đó thành một bản nhạc mới. Nói một cách đơn giản, sample là việc sử dụng một phần của một bản thu âm hiện có trong một bản thu âm mới.

Ngày nay, nhiều nghệ sĩ thường chia sẻ album sampler của họ trước khi phát hành. Trong trường hợp này, sample là những đoạn nhạc ngắn, giúp khán giả có cơ hội nghe thử toàn bộ album.

2. Nguồn Gốc Của Việc Sử Dụng Sample

2.1 Nhạc Jazz từ New Orleans

Bản chất của việc sử dụng mẫu âm thanh là sự vay mượn. Nhận thức về sự vay mượn trong âm nhạc dần hình thành rõ ràng hơn khi dòng nhạc Jazz từ New Orleans (Mỹ) xuất hiện vào đầu thế kỷ 20. Các nhạc công thường “lấy mẫu” những giai điệu (melody), âm giai (scale), đoạn tiết tấu (lick và riffs) cho phần trình diễn trực tiếp.

Họ luôn giữ thái độ kính trọng đối với tác giả khi chơi nhạc, đồng thời tạo ra sự kết nối giữa khán giả và nhạc công khi họ chơi những âm điệu quen thuộc. Từ đó, việc “vay mượn âm nhạc” trở nên phổ biến và tạo cảm hứng cho các dòng nhạc sau này như Rock, Blue, Electro, House, Hip-Hop,…

Vào những năm 40, nhà soạn nhạc người Pháp Pierre Schaeffer tình cờ phát minh ra phương thức lấy mẫu âm thanh sơ khai khi ông mày mò với những thiết bị âm thanh điện tử và các âm thanh thu sẵn từ đĩa than và băng. Sau đó, ông cắt chúng thành từng mảnh nhỏ rồi ghép ngẫu nhiên lại thành musique concrète (khối âm thanh).

2.2 Ngày sinh nhật của Hip-Hop

Theo tư liệu từ Netflix Series Hip-Hop Evolution và Red Bull Music, vào ngày 11/8/1973, tại buổi tiệc Back To School Jam ở phòng sinh hoạt của chung cư 1520 Sedgwick Avenue – nơi khai sinh ra Hip-Hop, một cuộc cách mạng âm nhạc đã xảy ra.

DJ Kool Herc là người đầu tiên trình diễn bộ sưu tập đĩa than trên hai turntable cùng lúc. Thay vì chơi nhạc Disco thịnh hành thời bấy giờ, ông lại chơi âm thanh quen thuộc với người Mỹ da màu thời đó, chính là dòng nhạc Soul.

Đó là những bản nhạc như Give It Up Or Turnit A Loose của James Brown, It’s Just Begun của Jimmy Castor và Melting Pot của Booker T. & M.G. Cùng ngày hôm đó, DJ Kool Herc đã phát minh ra Merry-Go-Round (vòng lặp – một kỹ thuật DJ trong đó phần loop của 2 bản thu âm trên cả hai turntable để tạo ra một nhịp điệu vĩnh cửu).

Mẫu âm thanh ông sử dụng là đoạn trống và bass của đĩa than, được gọi là breakbeat. DJ Kool Herc được xem là người đầu tiên khởi xướng phong trào sampling sau buổi trình diễn lịch sử đó.

3. Ứng Dụng Của Sample Trong Âm Nhạc Hiện Đại

3.1 Quá trình sáng tạo với sample

Lấy mẫu âm thanh có thể được hiểu như sau:

Người sản xuất âm nhạc (music producer/beatmaker/người sáng tác) có ý tưởng cho bài nhạc nhưng bị hạn chế về thu âm, nhạc công, ca sĩ, hoặc chất lượng âm thanh. Cách dễ nhất để biến ý tưởng này thành hiện thực là lấy mẫu âm thanh từ những bản thu âm có sẵn, từ các thiết bị điện tử như đĩa than, cát xét, CD, điện thoại, internet,… Sau đó, bạn cắt ghép những âm thanh đó thành một bài nhạc mới hoàn chỉnh khác.

3.2 Nghệ thuật tái chế âm thanh

Sử dụng sample có thể hiểu như là nghệ thuật tái chế. Quá trình này bao gồm các kỹ thuật sản xuất âm nhạc như splice (cắt), looped (lặp lại), pitch-shifted (chỉnh cao độ), speed-up or slowed-down (tăng hoặc giảm nhịp độ). Theo một nghiên cứu của Đại học Berklee College of Music, việc sử dụng sample giúp các nhà sản xuất âm nhạc tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời mở ra những khả năng sáng tạo mới.

4. Bản Quyền Và Tính Pháp Lý Của Sample

4.1 Xin phép bản quyền

Khi sử dụng mẫu âm thanh từ giá trị trí tuệ của tác giả cho mục đích thương mại hóa tác phẩm của mình, việc xin phép bản quyền là việc không thể tránh khỏi.

Trong đó có thuật ngữ gọi là sample clearing (mẫu âm thanh đã được duyệt bản quyền). Để xin được bản quyền cho sử dụng một bài nhạc, bạn phải liên hệ 2 người sau:

• Người nắm giữ bản quyền tác giả
• Người nắm giữ bản quyền của bản thu âm

Sử dụng mẫu âm thanh với mục đích thương mại hóa chỉ hợp pháp khi bạn trả phí đầy đủ. Còn đối với những sản phẩm sáng tạo không có mục đích thương mại? Điều này tùy thuộc vào quyết định của chủ nhân bản quyền tác phẩm. Tuy nhiên, hầu hết người sử dụng có thể thể hiện sự tôn trọng qua cách ghi rõ nguồn gốc của tác phẩm đó.

4.2 Sử dụng sample hợp pháp

Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, việc sử dụng các tác phẩm đã công bố không nhằm mục đích thương mại cần tuân thủ các điều kiện sau:

• Không xâm phạm đến quyền nhân thân của tác giả.
• Ghi rõ tên tác giả và nguồn gốc tác phẩm.
• Không làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm.

5. Ví Dụ Về Việc Sử Dụng Sample Trên Thế Giới

5.1 Thống kê từ WhoSampled

Trang WhoSampled (một trang web và cơ sở dữ liệu cung cấp thông tin về các mẫu âm thanh, các bản nhạc dựa trên mẫu âm thanh, các bài hát cover và bản phối lại) đã thống kê 10 ca khúc được sử dụng mẫu âm thanh nhiều nhất trên thế giới:

Trong đó, Amen, Brother của ban nhạc The Winston trở thành ca khúc được sử dụng sample nhiều nhất trong lịch sử âm nhạc – xuất hiện trong 5,359 ca khúc. Đặc biệt là phần solo trống được các nghệ sĩ dòng drum & bass, Hip-Hop ưa chuộng, sau này được gọi tắt là “Amen Breaks”. Bên cạnh đó, The Winston cũng trở thành nghệ sĩ thứ 2 được sử dụng mẫu âm thanh nhiều nhất, sau James Brown.

5.2 Nujabes – bậc thầy sampling

Nujabes là một nhà sản xuất âm nhạc/DJ người Nhật Bản. Trong sự nghiệp của mình, có hai ca khúc đặc biệt mà giới Hip-Hop không ai không biết: Aruarian Dance và Feather.

• Aruarian Dance được Nujabes lấy mẫu âm thanh từ bản nhạc gốc Pavane for a Dead Princess của Maurice Ravel. Năm 1969, Laurindo Almeida đã thu âm phiên bản guitar phối lại. Nujabes đã sử dụng phiên bản đó cho tác phẩm của mình.
• Với Feather, ông đã sử dụng mẫu âm thanh từ ca khúc Love Theme, sáng tác bởi Newman vào năm 1953. Bản phối bởi Yusef Lateef ra đời năm 1961. Nujabes chỉ lấy 6 giây từ bản phối của Yusef Lateef để sử dụng trong Feather.

Qua câu chuyện của Nujabes, ta thấy được họ đã dành thời gian và công sức nghiên cứu kỹ lưỡng, đầu tư cho một tác phẩm như thế nào.

6. Sample Trong Âm Nhạc Việt Nam

6.1 Những người tiên phong

Nhạc sĩ Trí Minh ra mắt album Hanoi Love Stories năm 2011 – một album nhạc điện tử về Hà Nội. Hầu như toàn bộ album là nhạc không lời, ca khúc có lời duy nhất là Một Thế Giới Không Biệt Ly. Hai bài sử dụng sample trong Hanoi Love Stories là Âm Hưởng Việt Nam và Bay Lên Mặt Trăng Việt Nam.

Năm 2012, rapper Nah phát hành mixtape VietRap No1tuLoveR. Hầu hết các ca khúc trong mixtape sử dụng sample các bài hát nổi tiếng của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, như Một Cõi Đi Về, Cát Bụi, Ngẫu Nhiên, Chiều Một Mình Qua Phố.

6.2 Các rapper và nhà sản xuất âm nhạc Việt Nam

Ngoài âm nhạc của Trịnh Công Sơn, Lê Cát Trọng Lý hay những giọng ca nữ cũng được nhiều rapper Việt Nam yêu thích và sử dụng chất liệu vào ca khúc của mình. Có thể kể đến:

• Đen – Chuyến Xe (sample từ ca khúc cùng tên của Lê Cát Trọng Lý)
• Cam – Chuyến Xe (sample từ ca khúc cùng tên của Lê Cát Trọng Lý)
• S.D Records – Đôi Bờ (sample từ ca khúc nhạc ngoại lời Việt, được thể hiện bởi Lê Cát Trọng Lý)
• DSK – Vần 2 (sample từ tác phẩm Thét Nhạc của cố nghệ sĩ ca trù Quách Thị Hồ)
• DSK – Ai (sample từ ca khúc cùng tên của Nhạc của Trang)

Tháng 1/2020, một nhóm các beatmaker/producer Việt Nam gồm Black Po, DUSTIN NGO, chjuljnh, Soulju., và DJ Style D đã tạo nên sự kiện [loading…] kết nối cộng đồng và truyền tải cho khán giả Việt Nam hiểu được cội nguồn cảm xúc của nền văn hóa Hip-Hop, cách sử dụng mẫu âm thanh, cũng như có cái nhìn đúng đắn hơn về khái niệm nhạc lo-fi.

Bên cạnh các beatmaker, các DJ/Producer khác ở Việt Nam cũng thường xuyên sử dụng sample cho các sản phẩm của mình.

Ví dụ, DJ Jase đã sử dụng sample bài Bắt Đồn được thu âm trước 1975 của cặp đôi ca sĩ Hùng Cường – Mai Lệ Huyền trong bài Về Với Em Đi. Teddy Chilla sử dụng tiếng đàn tranh Việt Nam cùng với giọng nói của cố giáo sư Trần Văn Khê trong Conspiracy. Larria. lấy cảm hứng từ Soul, R&B, Funk, City Pop và thử nghiệm trên các thể loại như Trap, Phonk, Boombap, Vaporwave, ví dụ như Cho Nhau Tình Yêu (sample từ ca khúc cùng tên của Ngọc Lan) hay Tóc Ngắn (sample từ ca khúc cùng tên của Mỹ Linh).

7. Kết Luận

Sample và văn hóa sampling đã, đang và sẽ là một phần quan trọng của sự phát triển của âm nhạc thế giới. Thực hành nó cũng là một cách để các nghệ sĩ bày tỏ sự tôn kính với thành quả xây dựng và nền móng của các thế hệ đi trước.

Trong tương lai, sample có lẽ sẽ được biến thể theo nhiều cách trong các tác phẩm nghệ thuật khác nhau. Thứ “phụ gia” này đôi khi sẽ biến một bài hát bình thường trở thành “mỹ vị”, một tác phẩm tuyệt vời.

Bài viết được đóng góp tư liệu bởi Lê Thành Trung (Black Po), Nguyễn Trường Di (Larria.), Nguyễn Đức Trung Tuấn (Teddy Chilla) và Huỳnh Phương Duy (CHARLES).

8. FAQ – Câu Hỏi Thường Gặp Về Sample

1. Sample có phải là đạo nhạc không?
Sample không phải lúc nào cũng là đạo nhạc. Nếu sử dụng hợp pháp (xin phép bản quyền hoặc sử dụng trong phạm vi cho phép), sample là một hình thức sáng tạo nghệ thuật.

2. Làm thế nào để biết một bài hát có sử dụng sample?
Bạn có thể tìm kiếm thông tin trên các trang web như WhoSampled hoặc kiểm tra phần credit của bài hát.

3. Sử dụng sample có cần xin phép bản quyền không?
Có, nếu bạn sử dụng sample cho mục đích thương mại hóa tác phẩm của mình, bạn cần xin phép bản quyền từ chủ sở hữu.

4. Chi phí xin phép bản quyền sample là bao nhiêu?
Chi phí này khác nhau tùy thuộc vào độ dài sample, mức độ nổi tiếng của bài hát gốc và thỏa thuận giữa các bên.

5. Có những phần mềm nào hỗ trợ việc tạo sample?
Có rất nhiều phần mềm hỗ trợ tạo sample như Ableton Live, FL Studio, Logic Pro X, v.v.

6. Sample thường được sử dụng trong những thể loại nhạc nào?
Sample được sử dụng rộng rãi trong nhiều thể loại nhạc như Hip-Hop, Electronic, Pop, v.v.

7. Sự khác biệt giữa sample và cover là gì?
Sample là việc sử dụng một phần của bản thu âm gốc, trong khi cover là việc thu âm lại toàn bộ bài hát.

8. Tại sao các nghệ sĩ lại sử dụng sample?
Sử dụng sample giúp các nghệ sĩ tiết kiệm thời gian và chi phí, đồng thời tạo ra những âm thanh độc đáo và mới lạ.

9. Có những rủi ro nào khi sử dụng sample trái phép?
Sử dụng sample trái phép có thể dẫn đến các vụ kiện bản quyền và phải bồi thường thiệt hại.

10. Làm thế nào để tìm kiếm sample chất lượng cao?
Bạn có thể tìm kiếm trên các trang web cung cấp sample miễn phí hoặc trả phí, hoặc tự tạo sample từ các nguồn âm thanh khác nhau.

Bạn muốn tìm hiểu sâu hơn về sample là gì và các khía cạnh liên quan đến sản xuất âm nhạc? Hãy truy cập CAUHOI2025.EDU.VN để khám phá thêm những kiến thức hữu ích và đặt câu hỏi cho các chuyên gia của chúng tôi. Đừng ngần ngại liên hệ với CauHoi2025.EDU.VN tại địa chỉ 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam hoặc qua số điện thoại +84 2435162967 để được tư vấn chi tiết.