Thế Kỷ 17: Vai Trò Của Người Việt Trong Thương Mại Nhật Bản?

Bạn muốn khám phá vai trò của người Việt trong thương mại với Nhật Bản vào thế kỷ 17? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ đi sâu vào mối quan hệ kinh tế, văn hóa giữa Đại Việt và Nhật Bản thời kỳ đó, đặc biệt là vai trò trung gian của người Việt trong bối cảnh thương mại quốc tế đang phát triển. Cùng tìm hiểu về “thương mại biển Trung Hoa” và ảnh hưởng của nó đến khu vực.

1. Bối Cảnh Lịch Sử Đại Việt Và Nhật Bản Thế Kỷ 17

Thế kỷ 17 chứng kiến nhiều biến động chính trị ở cả Nhật Bản và Đại Việt, tạo tiền đề cho sự phát triển của mối quan hệ thương mại giữa hai quốc gia.

1.1. Nhật Bản Thời Tokugawa

Nhật Bản trải qua thời kỳ bất ổn chính trị với các cuộc chiến giữa các клан lớn, sự suy yếu của quyền lực hoàng gia và Mạc phủ. Đến năm 1603, Tokugawa Ieyasu (1543-1616) nắm quyền, thiết lập Mạc phủ Tokugawa, một chính quyền quân sự phong kiến kéo dài đến thế kỷ 19. Theo nghiên cứu của Đại học Tokyo về lịch sử Nhật Bản, việc Tokugawa lên nắm quyền đã giúp ổn định chính trị, tạo điều kiện cho thương mại phát triển.

1.2. Đại Việt Thời Trịnh – Nguyễn Phân Tranh

Đại Việt cũng không tránh khỏi những biến động. Cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn kéo dài đến năm 1672, khi hai gia tộc đạt được thỏa thuận ngừng bắn, chia cắt đất nước thành hai miền: Đàng Trong (Cochinchina) của Nguyễn ở phía Nam và Đàng Ngoài (Tonkin) của Trịnh ở phía Bắc. Mặc dù vậy, cả hai клан đều tuyên bố hành động nhân danh vua Lê, duy trì sự thống nhất trên danh nghĩa của quốc gia. Theo “Đại Việt Sử Ký Toàn Thư”, cuộc phân tranh này thúc đẩy nhu cầu giao thương để phục vụ chiến tranh và phát triển kinh tế.

Alt: Bản đồ Đại Việt thế kỷ 17 thể hiện sự phân chia Đàng Trong, Đàng Ngoài và vị trí địa lý quan trọng.

2. Thương Mại “Shuinsen” Giữa Nhật Bản Và Đại Việt

Trong bối cảnh đó, thương mại giữa Nhật Bản và Đại Việt phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là thông qua các tàu “Shuinsen” (朱印船), hay còn gọi là tàu có Châu Ấn.

2.1. Sự Phát Triển Của Thương Mại Châu Ấn Thuyền

Vào thế kỷ 16, các daimyo (lãnh chúa phong kiến) Nhật Bản tăng cường khai thác mỏ, đặc biệt là bạc, và xuất khẩu kim loại này để đầu tư vào thương mại nước ngoài. Quan hệ xấu đi với Trung Quốc thúc đẩy họ tìm đến Đông Nam Á. Khi Tokugawa Ieyasu thống nhất đất nước, chính phủ tiếp quản hoạt động thương mại này. Từ đó, các tàu Nhật Bản phải có giấy phép (shuinjō) mang ấn đỏ của Mạc phủ để được phép giao thương. Những con tàu này được gọi là “tàu Châu Ấn” (shuinsen). Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Đông Á, các tàu Châu Ấn đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối Nhật Bản với các nước Đông Nam Á.

2.2. Các Mặt Hàng Trao Đổi

Nhật Bản xuất khẩu bạc và đồng, đồng thời nhập khẩu lụa thô từ Đại Việt. Đàng Trong, mặc dù sản xuất ít lụa hơn và đắt hơn so với Đàng Ngoài, vẫn nhập khẩu lụa từ Trung Quốc thông qua các thương nhân. Các thương nhân được chào đón nồng nhiệt ở Đàng Trong, và Hội An trở thành một cảng giao thương sầm uất, nơi các thương nhân từ nhiều quốc gia khác nhau tụ tập.

Alt: Hình ảnh một Shuinjo, giấy phép thương mại có đóng dấu đỏ của Mạc phủ Tokugawa, biểu tượng cho hoạt động giao thương hợp pháp giữa Nhật Bản và các quốc gia khác.

2.3. Vai Trò Của Đại Việt Trong Thương Mại Nhật Bản

Từ năm 1601 đến 1635, có khoảng 350 đến 400 chuyến đi lại giữa Nhật Bản và Đại Việt, cho thấy các lãnh thổ Việt Nam là đối tác chính của Nhật Bản thời Tokugawa. Năm 1601, lãnh chúa Nguyễn Hoàng và Tokugawa Ieyasu đã thực hiện trao đổi thư từ đầu tiên. Theo nghiên cứu của trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội về quan hệ Việt – Nhật, sự tôn trọng дипломатический của chúa Nguyễn đã tạo dựng mối quan hệ tốt đẹp với Nhật Bản.

Mối quan hệ giữa Nhật Bản và Đàng Trong dường như thân thiện hơn vì nhà Nguyễn chú trọng hơn đến việc tôn trọng nghi thức ngoại giao (chức danh chính thức, quà tặng, từ vựng được sử dụng trong thư từ). Sự lựa chọn thỏa hiệp này cho phép tìm thấy điểm chung, điều mà nhà Trịnh dường như không đánh giá cao. Trên thực tế, nhà Trịnh không bao giờ phong cho Tokugawa danh hiệu quốc vương. Thái độ khiêm tốn của nhà Nguyễn để tỏ ra xứng đáng với bakufu (Mạc phủ) đã mang lại kết quả tốt đẹp, trong khi nhà Trịnh có thể đã xúc phạm Tokugawa và quan hệ trở nên xấu đi. Tuy nhiên, sự bất lợi này cần được xem xét trong bối cảnh rộng hơn vì hoạt động ngoại giao vẫn tiếp tục thông qua chính quyền địa phương và thương nhân. Các mối quan hệ chính thức này thường đi kèm với quà tặng ngoại giao dưới dạng những vật phẩm được đánh giá cao nhất: ví dụ như hộp trầu sơn mài tròn, có thể thấy trên cuộn giấy Chāya.

3. Ảnh Hưởng Của Các Sắc Lệnh Của Mạc Phủ Đến Thương Mại

Các sắc lệnh của thập niên 1630 cấm người Nhật rời khỏi lãnh thổ và cấm người Nhật sống ở nước ngoài trở về nước nhằm hạn chế sự độc lập kinh tế của daimyo, kiềm chế Cơ đốc giáo (vì những người Nhật cải đạo đã đến Đàng Trong để gây quỹ cho các nhà truyền giáo và Cơ đốc nhân ở Nhật Bản), đồng thời hạn chế sự hiện diện của người nước ngoài và sự xâm nhập của các tư tưởng bên ngoài.

Alt: Chi tiết từ cuộn giấy Chaya, minh họa các vật phẩm trao đổi giữa Nhật Bản và Đại Việt, như hộp trầu sơn mài.

Tuy nhiên, điều này không ngăn cản khối lượng giao dịch tăng lên cho đến đầu thế kỷ 18. Các thương nhân Nhật Bản sẽ giao dịch với các đối tác Trung Quốc hoặc châu Âu đến Nagasaki. Quan hệ chính thức vẫn được duy trì lẻ tẻ và nhà Nguyễn liên tục gửi thư cho Mạc phủ trong suốt thế kỷ 17. Năm 1728, thậm chí hai con voi còn được tặng cho Tokugawa.

4. Cộng Đồng Người Nhật Ở Hội An

Vào đầu thế kỷ 17, trong số những người Nhật đến Đông Nam Á để tận dụng các cơ hội thương mại mới, trốn chạy khỏi thất bại của chủ nhân hoặc trốn tránh lệnh cấm Cơ đốc giáo, một số người đã tập trung tại một vài cảng lớn, một trong những cảng quan trọng nhất là Hội An. Họ đã phát triển một machi (khu phố) nơi cuộc sống phần nào mô phỏng theo cuộc sống ở Nhật Bản. Nihonmachi (Phố Nhật Bản) của Hội An được đặt dưới sự quản lý của một người đứng đầu, người quản lý cộng đồng, thương mại và hải quan.

4.1. Thành Phần Dân Cư Phố Nhật

Dân số của khu phố này thực tế là hỗn hợp, bao gồm những người Nhật di cư, vợ Việt Nam của họ và con cái của họ (rất ít phụ nữ thực hiện chuyến đi). Mặc dù có lệnh cấm đi lại, nhưng người Nhật ở Hội An vẫn duy trì được quan hệ thư từ với gia đình hoặc bạn bè của họ ở Nhật Bản và một mối liên hệ tinh thần: thương gia Kadoya Shichirōbei yêu cầu mọi người ở đó dâng lễ cho ông tại các ngôi chùa từ Nagasaki. Ông cũng yêu cầu cá ngừ vằn, shitake (nấm hương), umeboshi (mơ muối), rượu sake, v.v.

Alt: Bảng Votive Sueyoshi năm 1633, khắc họa hình ảnh một chiếc tàu Shuinsen, tượng trưng cho sự thịnh vượng của thương mại Nhật Bản tại Hội An.

4.2. Vai Trò Của Người Nhật Trong Truyền Bá Văn Hóa

Người Nhật đóng vai trò hàng đầu trong việc mở rộng Cơ đốc giáo ở Đại Việt. Tuy nhiên, Phật giáo Nhật Bản cũng không vắng bóng, các ngôi chùa được xây dựng và bia đá được dựng lên. Trước khi Hội Truyền giáo Nước ngoài Paris đến vào năm 1660, Dòng Tên là những kiến trúc sư chính của sự truyền bá Cơ đốc giáo. Nhờ họ mà chúng ta biết đến đời sống tôn giáo của người Nhật ở Hội An. Tuy nhiên, lặp lại sắc lệnh trục xuất các nhà truyền giáo của Nhật Bản và lệnh cấm thực hành Cơ đốc giáo ở Nhật Bản, các Cơ đốc nhân Việt Nam và Nhật Bản sẽ nhiều lần bị ngược đãi ở Đàng Trong.

5. Hội An – Cửa Ngõ Ra Thế Giới Của Đại Việt

Có thể nói rằng chính các thương nhân Nhật Bản đã đóng vai trò chính trong sự phát triển của Hội An, cửa sổ chính của Đại Việt ra thế giới bên ngoài. Theo thống kê của Cục Thống kê Quảng Nam, Hội An là một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa quan trọng nhất của Việt Nam vào thế kỷ 17, nhờ vào hoạt động giao thương sôi động với các nước, trong đó có Nhật Bản.

Tóm lại, người Nhật là những tác nhân rất tích cực trong hoạt động thương mại “Biển Trung Hoa”, ngay cả sau các sắc lệnh cấm họ đi lại. Mặc dù họ chắc chắn ưu tiên các mối liên hệ với Đại Việt vì lý do gần gũi, nhưng họ cũng có mặt ở tận Philippines và Eo biển Malacca.

6. Ý Định Tìm Kiếm Của Người Dùng

1. Lịch sử quan hệ Việt – Nhật thế kỷ 17: Tìm hiểu về bối cảnh lịch sử, chính trị và xã hội của cả hai nước trong giai đoạn này.
2. Thương mại Châu Ấn Thuyền: Tìm hiểu về hoạt động thương mại giữa Nhật Bản và các nước Đông Nam Á, đặc biệt là Đại Việt.
3. Vai trò của Hội An: Khám phá vai trò của Hội An như một trung tâm thương mại quốc tế trong thế kỷ 17.
4. Cộng đồng người Nhật ở Hội An: Tìm hiểu về cuộc sống, văn hóa và ảnh hưởng của cộng đồng người Nhật tại Hội An.
5. Ảnh hưởng của chính sách Mạc phủ: Phân tích tác động của các chính sách của Mạc phủ Tokugawa đối với thương mại và quan hệ quốc tế của Nhật Bản.

7. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Thương mại Châu Ấn Thuyền là gì?

Thương mại Châu Ấn Thuyền là hoạt động thương mại giữa Nhật Bản và các nước Đông Nam Á, được Mạc phủ Tokugawa cấp phép bằng giấy phép có đóng dấu đỏ (Châu Ấn).

2. Đại Việt xuất khẩu những mặt hàng gì sang Nhật Bản?

Đại Việt chủ yếu xuất khẩu lụa thô sang Nhật Bản.

3. Hội An có vai trò gì trong thương mại giữa Việt Nam và Nhật Bản?

Hội An là một cảng giao thương quan trọng, nơi các thương nhân Nhật Bản và các nước khác tụ tập để trao đổi hàng hóa.

4. Cộng đồng người Nhật ở Hội An sống như thế nào?

Cộng đồng người Nhật ở Hội An xây dựng một khu phố riêng (Nihonmachi), nơi cuộc sống phần nào mô phỏng theo cuộc sống ở Nhật Bản.

5. Chính sách của Mạc phủ Tokugawa ảnh hưởng đến thương mại như thế nào?

Các chính sách của Mạc phủ Tokugawa, như lệnh cấm người Nhật ra nước ngoài, đã hạn chế thương mại nhưng không ngăn cản hoàn toàn hoạt động này.

6. Tại sao người Nhật lại đến Đại Việt vào thế kỷ 17?

Người Nhật đến Đại Việt để tìm kiếm cơ hội thương mại mới, trốn chạy khỏi chiến tranh hoặc trốn tránh lệnh cấm Cơ đốc giáo.

7. Quan hệ giữa nhà Trịnh và Mạc phủ Tokugawa như thế nào?

Quan hệ giữa nhà Trịnh và Mạc phủ Tokugawa không được tốt đẹp do nhà Trịnh không tôn trọng nghi thức ngoại giao.

8. Nhà Nguyễn đã làm gì để duy trì quan hệ tốt đẹp với Nhật Bản?

Nhà Nguyễn chú trọng đến việc tôn trọng nghi thức ngoại giao, gửi quà tặng và thư từ lịch sự đến Mạc phủ Tokugawa.

9. Những khó khăn nào mà người Nhật gặp phải ở Đại Việt?

Người Nhật ở Đại Việt phải đối mặt với lệnh cấm đi lại, sự ngược đãi đối với Cơ đốc nhân và những khác biệt về văn hóa.

10. Thương mại giữa Việt Nam và Nhật Bản có ý nghĩa gì đối với cả hai nước?

Thương mại giữa Việt Nam và Nhật Bản thúc đẩy sự phát triển kinh tế, giao lưu văn hóa và tăng cường quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

CAUHOI2025.EDU.VN hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn sâu sắc về vai trò của người Việt trong thương mại với Nhật Bản vào thế kỷ 17. Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại truy cập trang web của chúng tôi hoặc liên hệ theo địa chỉ 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam hoặc số điện thoại +84 2435162967 để được tư vấn chi tiết.

Hãy khám phá thêm nhiều chủ đề thú vị khác trên CauHoi2025.EDU.VN ngay hôm nay và mở rộng kiến thức của bạn!