Sông Đà Hung Bạo Như Thế Nào Trong Tùy Bút “Người Lái Đò Sông Đà”?

Bạn muốn khám phá vẻ đẹp hùng vĩ và hung bạo của sông Đà qua ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ phân tích chi tiết hình tượng sông Đà dữ dội, hiểm trở, đồng thời gợi mở những giá trị nhân văn sâu sắc mà tác phẩm mang lại. Khám phá ngay để hiểu rõ hơn về “Người lái đò sông Đà” và tài năng nghệ thuật của Nguyễn Tuân!

1. Giới Thiệu Chung Về Sông Đà Trong “Người Lái Đò Sông Đà”

Trước khi đi sâu vào sự hung bạo của sông Đà, Nguyễn Tuân đã giới thiệu nguồn gốc của dòng sông này. Sông Đà bắt nguồn từ huyện Cảnh Đông, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Sau khi chảy qua vùng núi hiểm trở, sông “xin nhập quốc tịch” Việt Nam tại ngã ba biên giới. Với tổng chiều dài 883km, đoạn chảy trên lãnh thổ Việt Nam khoảng 500km. Theo Cổng thông tin điện tử tỉnh Hòa Bình, sông Đà là con sông duy nhất ở Tây Bắc “xé” địa hình, thể hiện sự “độc bá” và hung hăng của mình. Nguyễn Tuân trân trọng viết hoa “Sông Đà”, thổi vào đó một linh hồn, có lúc giận dữ, có lúc êm dịu, trữ tình.

2. Sông Đà Hung Bạo Qua Những Vực Sông Hẹp

Mở đầu tùy bút, Nguyễn Tuân không miêu tả không gian bao la mà tập trung vào những quãng sông hẹp, tạo nên vực sông đầy hiểm trở. Hai bên bờ, đá “dựng vách thành”, sừng sững như những thành trì kiên cố, tạo cảm giác về sức mạnh tiềm ẩn và đầy đe dọa. Ông điểm xuyết chi tiết “mặt sông chỗ ấy chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời”, biến con sông thành chiếc đồng hồ khổng lồ của tạo hóa Tây Bắc.

Ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân còn thể hiện ở lối so sánh “vách đá thành chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu”, gợi ấn tượng mạnh mẽ về độ hẹp của lòng sông, như bị chèn ép đến nghẹt thở. Tác giả khắc sâu ấn tượng về sự lạnh lẽo, âm u của vách đá khi diễn tả tâm thế người đi qua đoạn sông này: “ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh, cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào trên cái tầng nhà thứ mất vừa vụt tắt điện”. Lòng sông hóa hè phố, vách đá hóa nhà cao tầng, cảm giác về sự hoang sơ được kết nối với sự hiện đại qua so sánh độc đáo.

3. Mặt Ghềnh Hát Loóng – Nơi Sông Đà Gầm Thét

Ghềnh Hát Loóng hiện lên với vẻ dữ dằn. “Nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm như lúc nào cũng đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò nào tóm được qua quãng ấy”. Nhịp điệu câu văn dồn dập, kết hợp với các thanh trắc và điệp ngữ, tạo nên âm hưởng sóng cuồn cuộn rít lên trên mặt ghềnh. Từ láy “gùn ghè” và hình ảnh so sánh, nhân hóa sóng gió “lúc nào cũng đòi nợ xuýt” người lái đò, thể hiện sự hung hãn, lì lợm và cuồng bạo của dòng sông.

Vách đá dựng đứng hai bên bờ sông Đà tạo nên những vực sông hiểm trở, thể hiện sự hung bạo của dòng sông.

4. Hút Xoáy – “Cái Giếng Bê Tông” Khổng Lồ Trên Sông Đà

Hình ảnh cái hút xoáy trên sông Đà hiện lên với những thanh âm vừa chân thực, vừa ám ảnh. Mọi yếu tố tự nhiên phối hợp uy hiếp con người, dẫn dụ thuyền đến “cái giếng bê tông thả xuống sông để chuẩn bị làm móng cầu”. Dòng nước thở hồng hộc, thống thiết, thét gào giữa núi rừng Tây Bắc trùng điệp, tiếng thở được ví như tiếng “cửa cống cái bị sặc”. Biện pháp so sánh và nhân hóa được vận dụng đồng thời, khiến sức gợi trong câu văn của Nguyễn Tuân tăng lên gấp bội.

Cái hút xoáy giống như cánh cửa sinh tử thất thường, đe dọa tinh thần và tính mạng con người. Nước xoáy tròn như sẵn sàng dìm bất cứ thứ gì xuống đáy sâu, phía trên trông “lừ lừ những cánh quạ đàn” điên cuồng, mang theo dấu hiệu chết chóc. Khung cảnh hiểm trở tạo ra nhiều liên tưởng thú vị: “Không thuyền nào dám men gần những cái hút nước ấy, thuyền nào qua cũng chèo nhanh để lướt quãng sông, y như là ô tô sang số ấn ga cho nhanh để vút qua một quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ vực”. Tác giả thổi vào chốn núi rừng hoang sơ này không khí phố thị khi so sánh thuyền với ô tô, đoạn sông với “quãng đường mượn cạp ra ngoài bờ vực”. Các từ láy “lừ lừ”, “ặc ặc” và so sánh, nhân hóa, góp phần làm nổi bật hình ảnh và âm thanh của hút nước, như một con quái vật hung tợn.

Hậu quả khi vô ý đi ngang qua cái hút nước được dự báo trước: “Nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý là những cái giếng hút ấy nó lôi tuột xuống. Có những thuyền đã bị cái hút nó hút xuống, thuyền trồng ngay cây chuối ngược rồi vụt biến đi, bị dìm và đi ngầm dưới lòng sông đến mươi phút sau mới thấy tan xác ở khuỷnh sông dưới”. Đó không phải lỗi của sông Đà, mà do “nhiều bè gỗ rừng đi nghênh ngang vô ý” hay người chèo thuyền không đủ bản lĩnh, không am hiểu quy luật của dòng nước. Nguyễn Tuân dụng công miêu tả sự tài hoa, trí thông minh, lòng dũng cảm của ông lái đò như một tấm gương sông nước nơi núi rừng khắc nghiệt. Hàng loạt động từ mạnh “lôi tuột”, “vụt biến đi”, “tan xác”… được vận dụng nhờ quan sát tỉ mỉ, tinh tường, lột tả vẻ lạnh lùng, tàn bạo của cái hút nước trên sông Đà.

Hút nước xoáy trên sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả như những “cái giếng bê tông” khổng lồ, đầy nguy hiểm.

Không chỉ dừng lại ở hình dung về bè gỗ hay thuyền làm mồi cho hút nước, Nguyễn Tuân còn tạo ra một giả tưởng li kỳ, dẫn dụ người đọc vào trò chơi cảm giác, kéo họ xuống đáy hút nước cùng một anh bạn quay phim táo tợn. Điểm nhìn hất ngược từ dưới lên một cách sống động, từ hình khối của “một thành giếng xây toàn bằng nước” đến màu sắc của dòng sông “nước xanh ve”, và cảm giác sợ hãi khi đứng trong lòng một “khối pha lê xanh như sắp vỡ tan”. Đó là màu sắc lung linh của vẻ đẹp chết chóc, hiện lên từ ngòi bút lãng mạn điển hình của Nguyễn Tuân.

5. Thác Nước Sông Đà – Âm Thanh Kinh Hoàng Của Thiên Nhiên

Thác sông Đà cũng dữ dội không kém, được miêu tả từ xa đến gần. Từ xa, tiếng thác vang vọng trong không gian, lúc thì giống oán trách van xin, khi thì giống gằn lên chế nhạo. Gần hơn, con thác nguy hiểm với âm thanh như to mãi lên, kinh hoàng, như tiếng hàng trăm con trâu mộng “da cháy bùng bùng” giữa trận hỏa hoạn, lồng lên trong “rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa”. Nguyễn Tuân so sánh tiếng nước thác với âm thanh của hàng ngàn con trâu mộng, rừng vầu rừng tre nổ lửa, rừng lửa gầm thét. Ba thanh âm hòa quyện diễn tả sự dữ dội của sóng nước nơi đây. Nước và lửa là cặp đôi trái ngược, nhưng trong liên tưởng của Nguyễn Tuân, sự dữ dội của nước được so sánh với sự bùng cháy của lửa, tạo nên một hiệu ứng thẩm mỹ bất ngờ.

6. Trùng Vi Thạch Trận – Sông Đà Như Một Kẻ Thù Xảo Quyệt

Sông Đà mang diện mạo của một kẻ thù, nên vẻ hung bạo của nó được thể hiện rõ nhất qua các trùng vi thạch trận trong trận thủy chiến với người lái đò.

• Thạch trận đầu tiên: “nhiều đá lắm nước, bốn cửa tử chỉ có một cửa sinh nằm ở tả ngạn”. “Nước hò la áp đảo”, “đánh đòn lung, đòn tỉa, đòn âm, cả những đòn độc hiểm nhất”. Sông Đà bày ra một đội quân đá ngầm đông đúc, hòn chìm, hòn nổi. Cả một chân trời đá nằm yên ắng, đúng vị trí mai phục, chỉ chờ thuyền xuất hiện sẽ lập tức thực hiện vai trò. “Một số hòn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền”. Những hòn đá mang vẻ mặt ngỗ ngược, nhăn nhúm thách thức. Đá lớn đá bé tưởng chừng “nó ngồi nó nằm tùy theo sở thích” song thực ra Sông Đà đã tiến cử một đội quân có chiến lược. Bên cạnh những viên tướng đá còn có sự thanh viện của dòng nước xiết.
• Vòng vây thứ hai: dòng sông thay đổi chiến thuật, bố trí lại cửa sinh ở hữu ngạn. Tuy nhiên, dòng sông lại thất bại trước sự nhanh nhẹn của ông lái đò. “Thằng đá tướng đứng chiến ở cửa đã tiu nghỉu cái mặt xanh lè thất vọng thua cái thuyền đã đánh trúng vào cửa sinh nó trấn lấy”.
• Trùng vi cuối cùng: Cửa sinh được vây quanh giữa hàng hậu vệ đá, đúng tim luồng nước. Song, những cánh cổng đá ấy đã bị chinh phục bởi ông lái đò, hoàn toàn giành chiến thắng trong trận thủy chiến cam go.

Sông Đà bày thạch trận với những hòn đá ngổn ngang, hiểm trở để “vây” thuyền, thể hiện sự hung bạo và xảo quyệt của dòng sông.

7. Đánh Giá Về Hình Tượng Sông Đà Hung Bạo

Với những so sánh độc đáo, sự am hiểu về nhiều lĩnh vực như địa lý, xây dựng, điện ảnh và văn học, tùy bút “Người lái đò sông Đà” góp phần mở mang tri thức cho người đọc, hoàn thành sứ mệnh cao cả của văn chương: trở thành cuốn sách giáo khoa của đời sống. Các câu văn co duỗi nhịp nhàng đã đem đến những thước phim chiếu trên phông nền ngôn ngữ về hình ảnh con sông Đà.

8. Câu Hỏi Thường Gặp Về “Người Lái Đò Sông Đà”

1. Tác phẩm “Người lái đò Sông Đà” của ai?

Tác phẩm thuộc về nhà văn Nguyễn Tuân.

2. “Người lái đò Sông Đà” được trích từ đâu?

Tác phẩm được trích từ tập tùy bút “Sông Đà” (1960).

3. “Người lái đò Sông Đà” ra đời trong hoàn cảnh nào?

Tác phẩm ra đời sau chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân đến vùng Tây Bắc năm 1958.

4. Chủ đề chính của “Người lái đò Sông Đà” là gì?

Ca ngợi vẻ đẹp vừa hung bạo, vừa trữ tình của sông Đà và vẻ đẹp của con người lao động.

5. Hình tượng sông Đà được miêu tả như thế nào trong tác phẩm?

Sông Đà vừa hung bạo, dữ dội, vừa thơ mộng, trữ tình.

6. Nghệ thuật đặc sắc nào được sử dụng trong miêu tả sông Đà?

So sánh, nhân hóa, sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, âm thanh.

7. Hình ảnh người lái đò được thể hiện như thế nào?

Người lái đò dũng cảm, tài trí, giàu kinh nghiệm và yêu nghề.

8. Giá trị nhân văn của tác phẩm là gì?

Thể hiện tình yêu quê hương đất nước, ca ngợi vẻ đẹp của con người lao động.

9. Phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân thể hiện qua tác phẩm?

Uyên bác, tài hoa, độc đáo, ngôn ngữ giàu chất tạo hình.

10. Ý nghĩa của hình tượng sông Đà trong “Người lái đò Sông Đà”?

Sông Đà là biểu tượng cho vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên Việt Nam và là thử thách để con người chinh phục.

Thời gian là người bạn nghiệt ngã của trí nhớ. Nhưng những thành quả của ngòi bút Nguyễn Tuân vẫn sống mãi. Sức hút của từng hình ảnh trong “Người lái đò Sông Đà” chứng minh cho sức mạnh của nghệ thuật: “Nghệ thuật nằm ngoài sự băng hoại của thời gian, chỉ mình nó không thừa nhận cái chết” (Sedrin).

Bạn gặp khó khăn khi tìm kiếm thông tin chính xác và dễ hiểu về các tác phẩm văn học? Hãy truy cập CAUHOI2025.EDU.VN để khám phá thêm nhiều bài viết phân tích chuyên sâu, giúp bạn hiểu rõ hơn về văn học Việt Nam và thế giới. Đừng ngần ngại đặt câu hỏi để được giải đáp tận tình!

Địa chỉ: 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam
Số điện thoại: +84 2435162967
Trang web: CauHoi2025.EDU.VN