Các Nước Đang Phát Triển Thường Có Đặc Điểm Kinh Tế Xã Hội Gì?

Đoạn giới thiệu: Bạn muốn tìm hiểu về những đặc điểm chung của các nước đang phát triển? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ trình bày chi tiết về các khía cạnh kinh tế, xã hội, và chính trị thường thấy ở các quốc gia này. Khám phá ngay để hiểu rõ hơn về bức tranh toàn cảnh và những thách thức, cơ hội phát triển của họ, cùng các chỉ số phát triển quan trọng và chính sách hỗ trợ.

1. Tổng Quan Về Các Nước Đang Phát Triển

Các nước đang phát triển là những quốc gia có mức thu nhập bình quân đầu người thấp hơn so với các nước phát triển, thường đi kèm với các vấn đề về kinh tế, xã hội và môi trường. Vậy, Các Nước đang Phát Triển Thường Có những đặc điểm gì? Hãy cùng CAUHOI2025.EDU.VN đi sâu vào phân tích các khía cạnh này.

1.1. Định Nghĩa và Tiêu Chí Xác Định

Để xác định một quốc gia là đang phát triển, các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc và Ngân hàng Thế giới (World Bank) thường sử dụng các tiêu chí sau:

• Thu nhập bình quân đầu người (GNI per capita): Đây là tiêu chí quan trọng nhất. Ngân hàng Thế giới chia các quốc gia thành các nhóm thu nhập khác nhau: thu nhập thấp, thu nhập trung bình thấp, thu nhập trung bình cao và thu nhập cao. Các nước thu nhập thấp và trung bình thường được coi là các nước đang phát triển.
• Chỉ số phát triển con người (HDI): HDI là một chỉ số tổng hợp đo lường sự phát triển của một quốc gia dựa trên tuổi thọ trung bình, trình độ học vấn và thu nhập bình quân đầu người. Các nước có HDI thấp thường là các nước đang phát triển.
• Các yếu tố kinh tế – xã hội khác: Tỷ lệ nghèo đói, tỷ lệ thất nghiệp, trình độ giáo dục, tình trạng sức khỏe, cơ sở hạ tầng, và mức độ bất bình đẳng cũng là những yếu tố quan trọng để đánh giá mức độ phát triển của một quốc gia.

1.2. Phân Loại Các Nước Đang Phát Triển

Các nước đang phát triển không phải là một khối đồng nhất. Chúng có thể được phân loại dựa trên nhiều tiêu chí khác nhau, ví dụ như:

• Mức thu nhập: Các nước thu nhập thấp (LICs), các nước thu nhập trung bình thấp (LMCs), và các nước thu nhập trung bình cao (UMCs).
• Vị trí địa lý: Các nước ở Châu Phi, Châu Á, Mỹ Latinh, và các đảo quốc nhỏ đang phát triển (SIDS).
• Đặc điểm kinh tế: Các nước xuất khẩu dầu mỏ, các nước công nghiệp hóa mới (NICs), và các nước nông nghiệp.

2. Các Đặc Điểm Kinh Tế Thường Gặp

Kinh tế của các nước đang phát triển thường có những đặc điểm chung sau:

2.1. Cơ Cấu Kinh Tế Lệch Lạc

• Nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn: Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, mặc dù tỷ trọng nông nghiệp trong GDP đã giảm dần, nhưng ở nhiều nước đang phát triển, nông nghiệp vẫn là ngành kinh tế chủ đạo, chiếm tỷ trọng lớn trong GDP và tạo ra nhiều việc làm. Điều này dẫn đến năng suất lao động thấp và thu nhập không ổn định cho người dân.
• Công nghiệp và dịch vụ kém phát triển: Ngành công nghiệp thường tập trung vào các hoạt động gia công, lắp ráp với công nghệ lạc hậu. Ngành dịch vụ còn sơ khai, thiếu tính chuyên nghiệp và đa dạng.
• Xuất khẩu hàng hóa thô: Các nước đang phát triển thường xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp, khoáng sản thô mà ít chế biến, làm giảm giá trị gia tăng và phụ thuộc vào biến động giá cả trên thị trường thế giới.

2.2. Năng Suất Lao Động Thấp

• Thiếu vốn đầu tư: Các doanh nghiệp ở các nước đang phát triển thường thiếu vốn để đầu tư vào công nghệ mới, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
• Trình độ công nghệ lạc hậu: Công nghệ sản xuất còn lạc hậu, chủ yếu dựa vào lao động thủ công, dẫn đến năng suất thấp và chất lượng sản phẩm không cao.
• Nguồn nhân lực hạn chế: Trình độ học vấn và kỹ năng của người lao động còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu của các ngành công nghiệp hiện đại.

Theo một báo cáo của Viện Năng suất Việt Nam, năng suất lao động của Việt Nam còn thấp so với các nước trong khu vực, đòi hỏi phải có các giải pháp đồng bộ để nâng cao năng lực cạnh tranh.

2.3. Tỷ Lệ Tiết Kiệm Và Đầu Tư Thấp

• Thu nhập thấp: Do thu nhập bình quân đầu người thấp, người dân không có nhiều khả năng tiết kiệm.
• Hệ thống tài chính kém phát triển: Các dịch vụ tài chính còn hạn chế, người dân khó tiếp cận các kênh tiết kiệm và đầu tư chính thức.
• Môi trường đầu tư không thuận lợi: Thủ tục hành chính phức tạp, tham nhũng, và thiếu minh bạch làm giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.

2.4. Nợ Nước Ngoài Cao

• Vay vốn để phát triển: Các nước đang phát triển thường phải vay vốn từ các tổ chức quốc tế và các nước phát triển để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế và các dự án phát triển kinh tế.
• Quản lý nợ kém hiệu quả: Việc quản lý nợ không hiệu quả có thể dẫn đến tình trạng nợ nần chồng chất, gây khó khăn cho phát triển kinh tế và xã hội.

2.5. Dễ Bị Tổn Thương Trước Các Cú Sốc Bên Ngoài

• Phụ thuộc vào xuất khẩu: Sự phụ thuộc vào một vài mặt hàng xuất khẩu khiến các nước đang phát triển dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả trên thị trường thế giới.
• Biến đổi khí hậu: Các nước đang phát triển thường chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, như hạn hán, lũ lụt, và nước biển dâng, gây thiệt hại lớn cho kinh tế và đời sống người dân.

3. Các Đặc Điểm Xã Hội Thường Gặp

Bên cạnh các đặc điểm kinh tế, các nước đang phát triển cũng thường đối mặt với những thách thức về mặt xã hội:

3.1. Tỷ Lệ Nghèo Đói Cao

• Thiếu cơ hội việc làm: Tình trạng thiếu việc làm, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, đẩy nhiều người vào cảnh nghèo đói.
• Bất bình đẳng thu nhập: Sự chênh lệch giàu nghèo ngày càng gia tăng, khiến một bộ phận nhỏ dân số giàu lên nhanh chóng, trong khi phần lớn dân số vẫn sống trong nghèo khó.
• Tiếp cận dịch vụ cơ bản hạn chế: Người nghèo thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ y tế, giáo dục, nước sạch và vệ sinh môi trường.

3.2. Trình Độ Giáo Dục Thấp

• Tỷ lệ đi học thấp: Nhiều trẻ em, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa và các gia đình nghèo, không được đến trường hoặc phải bỏ học sớm.
• Chất lượng giáo dục kém: Cơ sở vật chất nghèo nàn, đội ngũ giáo viên thiếu kinh nghiệm và trình độ, chương trình học lạc hậu là những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
• Bất bình đẳng trong giáo dục: Cơ hội tiếp cận giáo dục giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn còn nhiều khác biệt.

3.3. Tình Trạng Sức Khỏe Kém

• Tỷ lệ mắc bệnh cao: Các bệnh truyền nhiễm, bệnh do thiếu dinh dưỡng, và bệnh liên quan đến môi trường còn phổ biến.
• Dịch vụ y tế hạn chế: Cơ sở vật chất y tế thiếu thốn, đội ngũ y bác sĩ không đủ, và chi phí khám chữa bệnh cao khiến nhiều người không được tiếp cận dịch vụ y tế.
• Tuổi thọ trung bình thấp: Tuổi thọ trung bình ở các nước đang phát triển thường thấp hơn so với các nước phát triển do tình trạng sức khỏe kém và dịch vụ y tế hạn chế.

3.4. Bất Bình Đẳng Giới

• Phân biệt đối xử: Phụ nữ và trẻ em gái thường phải đối mặt với nhiều hình thức phân biệt đối xử trong giáo dục, việc làm, và các hoạt động xã hội.
• Bạo lực gia đình: Tình trạng bạo lực gia đình vẫn còn phổ biến ở nhiều nước đang phát triển, gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và tinh thần của phụ nữ.
• Ít cơ hội tham gia chính trị: Phụ nữ thường ít có cơ hội tham gia vào các hoạt động chính trị và giữ các vị trí lãnh đạo.

3.5. Dân Số Tăng Nhanh

• Tỷ lệ sinh cao: Tỷ lệ sinh ở các nước đang phát triển thường cao hơn so với các nước phát triển, gây áp lực lên tài nguyên, môi trường và các dịch vụ công cộng.
• Di cư từ nông thôn ra thành thị: Tình trạng di cư từ nông thôn ra thành thị diễn ra mạnh mẽ, gây quá tải cho cơ sở hạ tầng và các dịch vụ xã hội ở các thành phố lớn.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, tốc độ tăng dân số ở Việt Nam đã chậm lại, nhưng vẫn còn là một thách thức lớn trong quá trình phát triển bền vững.

4. Các Thách Thức Về Môi Trường

Các nước đang phát triển thường phải đối mặt với nhiều thách thức về môi trường:

4.1. Ô Nhiễm Môi Trường

• Ô nhiễm không khí: Ô nhiễm không khí do khí thải từ các nhà máy, phương tiện giao thông và hoạt động đốt nhiên liệu hóa thạch gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.
• Ô nhiễm nguồn nước: Nước thải công nghiệp, nước thải sinh hoạt và chất thải nông nghiệp xả trực tiếp ra sông hồ gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sản xuất.
• Ô nhiễm đất: Việc sử dụng quá nhiều phân bón hóa học và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp gây ô nhiễm đất, ảnh hưởng đến năng suất cây trồng và sức khỏe con người.

4.2. Suy Thoái Tài Nguyên Thiên Nhiên

• Phá rừng: Tình trạng phá rừng để lấy gỗ, mở rộng đất nông nghiệp và xây dựng cơ sở hạ tầng gây mất đa dạng sinh học, xói mòn đất và biến đổi khí hậu.
• Khai thác khoáng sản quá mức: Việc khai thác khoáng sản quá mức gây ô nhiễm môi trường, suy thoái tài nguyên và ảnh hưởng đến đời sống của người dân địa phương.
• Cạn kiệt nguồn nước: Việc sử dụng nước không hợp lý trong nông nghiệp, công nghiệp và sinh hoạt gây cạn kiệt nguồn nước, đặc biệt là ở các vùng khô hạn.

4.3. Biến Đổi Khí Hậu

• Thiên tai gia tăng: Biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và cường độ của các thiên tai như bão, lũ lụt, hạn hán, và nước biển dâng, gây thiệt hại lớn cho kinh tế và đời sống người dân.
• Ảnh hưởng đến nông nghiệp: Biến đổi khí hậu gây ảnh hưởng đến năng suất cây trồng, làm giảm sản lượng lương thực và gây mất an ninh lương thực.
• Ảnh hưởng đến sức khỏe: Biến đổi khí hậu làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm và bệnh liên quan đến nhiệt độ cao.

5. Các Vấn Đề Chính Trị Và Quản Trị

Các nước đang phát triển cũng thường đối mặt với những vấn đề về chính trị và quản trị:

5.1. Thể Chế Chính Trị Yếu Kém

• Thiếu dân chủ: Nhiều nước đang phát triển có thể chế chính trị độc đoán, thiếu dân chủ, hạn chế quyền tự do ngôn luận và tham gia chính trị của người dân.
• Tham nhũng: Tham nhũng là một vấn đề nghiêm trọng ở nhiều nước đang phát triển, làm suy yếu bộ máy nhà nước, cản trở phát triển kinh tế và gây bất bình trong xã hội.
• Thiếu minh bạch: Thiếu minh bạch trong quản lý nhà nước và hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước tạo điều kiện cho tham nhũng và làm giảm lòng tin của người dân.

5.2. Quản Trị Kém Hiệu Quả

• Bộ máy hành chính cồng kềnh: Bộ máy hành chính cồng kềnh, thủ tục rườm rà, và thiếu chuyên nghiệp làm chậm trễ quá trình ra quyết định và thực thi chính sách.
• Thiếu năng lực: Cán bộ nhà nước thiếu năng lực chuyên môn và kinh nghiệm quản lý, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.
• Thiếu trách nhiệm giải trình: Cán bộ nhà nước thiếu trách nhiệm giải trình trước người dân, tạo điều kiện cho lạm quyền và tham nhũng.

5.3. Xung Đột Và Bất Ổn Chính Trị

• Xung đột sắc tộc và tôn giáo: Xung đột sắc tộc và tôn giáo gây bất ổn chính trị, làm suy yếu nhà nước và cản trở phát triển kinh tế.
• Bạo lực chính trị: Bạo lực chính trị, biểu tình, và đảo chính gây mất trật tự xã hội và làm giảm lòng tin của nhà đầu tư.
• Thiếu pháp quyền: Thiếu pháp quyền, luật pháp không được thực thi nghiêm minh, làm suy yếu hệ thống tư pháp và cản trở bảo vệ quyền lợi của người dân.

6. Các Giải Pháp Và Cơ Hội Phát Triển

Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, các nước đang phát triển cũng có nhiều cơ hội để phát triển kinh tế và xã hội:

6.1. Tăng Cường Đầu Tư Vào Giáo Dục Và Y Tế

• Nâng cao chất lượng giáo dục: Đầu tư vào nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nghề để tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
• Cải thiện dịch vụ y tế: Mở rộng mạng lưới y tế, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, và giảm chi phí khám chữa bệnh để người dân được tiếp cận dịch vụ y tế tốt hơn.

6.2. Thúc Đẩy Công Nghiệp Hóa Và Đa Dạng Hóa Kinh Tế

• Phát triển công nghiệp chế biến: Chuyển từ xuất khẩu hàng hóa thô sang xuất khẩu hàng hóa chế biến, tạo giá trị gia tăng và tăng thu nhập.
• Đa dạng hóa kinh tế: Phát triển nhiều ngành kinh tế khác nhau để giảm sự phụ thuộc vào một vài ngành và tăng khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài.

6.3. Cải Thiện Môi Trường Đầu Tư

• Giảm thủ tục hành chính: Giảm thủ tục hành chính rườm rà, tạo môi trường đầu tư thuận lợi để thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.
• Chống tham nhũng: Tăng cường chống tham nhũng, đảm bảo minh bạch trong quản lý nhà nước và hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước.
• Nâng cao năng lực cạnh tranh: Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước để có thể tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

6.4. Phát Triển Nông Nghiệp Bền Vững

• Ứng dụng công nghệ cao: Ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp để tăng năng suất, chất lượng sản phẩm và giảm thiểu tác động đến môi trường.
• Phát triển nông nghiệp hữu cơ: Phát triển nông nghiệp hữu cơ để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và bảo vệ môi trường.
• Tăng cường liên kết: Tăng cường liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp và nhà nước để tạo ra chuỗi giá trị nông sản bền vững.

6.5. Tăng Cường Hợp Tác Quốc Tế

• Thu hút viện trợ: Thu hút viện trợ từ các tổ chức quốc tế và các nước phát triển để hỗ trợ phát triển kinh tế và xã hội.
• Tham gia các hiệp định thương mại: Tham gia các hiệp định thương mại tự do để mở rộng thị trường xuất khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài.
• Học hỏi kinh nghiệm: Học hỏi kinh nghiệm phát triển từ các nước phát triển và các nước đang phát triển khác để áp dụng vào điều kiện cụ thể của mình.

7. Các Chỉ Số Phát Triển Quan Trọng

Để theo dõi và đánh giá sự tiến bộ của các nước đang phát triển, các tổ chức quốc tế thường sử dụng các chỉ số sau:

• GDP (Tổng sản phẩm quốc nội): Đo lường tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ được sản xuất ra trong một quốc gia trong một năm.
• GNI (Tổng thu nhập quốc dân): Đo lường tổng thu nhập mà người dân của một quốc gia nhận được trong một năm, bao gồm cả thu nhập từ nước ngoài.
• HDI (Chỉ số phát triển con người): Đo lường sự phát triển của một quốc gia dựa trên tuổi thọ trung bình, trình độ học vấn và thu nhập bình quân đầu người.
• Tỷ lệ nghèo đói: Tỷ lệ dân số sống dưới mức nghèo khổ quốc gia hoặc quốc tế.
• Tỷ lệ thất nghiệp: Tỷ lệ lực lượng lao động không có việc làm.
• Tỷ lệ tử vong trẻ em: Số trẻ em chết trước khi đạt 5 tuổi trên 1.000 trẻ sinh ra sống.
• Tỷ lệ biết chữ: Tỷ lệ dân số từ 15 tuổi trở lên biết đọc, biết viết.

8. Chính Sách Hỗ Trợ Các Nước Đang Phát Triển

Các tổ chức quốc tế và các nước phát triển đã và đang thực hiện nhiều chính sách để hỗ trợ các nước đang phát triển:

• Viện trợ phát triển chính thức (ODA): Các nước phát triển cung cấp viện trợ không hoàn lại hoặc cho vay ưu đãi cho các nước đang phát triển để hỗ trợ phát triển kinh tế và xã hội.
• Giảm nợ: Các tổ chức quốc tế và các nước phát triển thực hiện các chương trình giảm nợ cho các nước đang phát triển để giảm gánh nặng nợ nần và tạo điều kiện cho phát triển kinh tế.
• Hỗ trợ thương mại: Các nước phát triển mở cửa thị trường cho hàng hóa từ các nước đang phát triển, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để giúp các nước đang phát triển nâng cao năng lực cạnh tranh.
• Chuyển giao công nghệ: Các nước phát triển chuyển giao công nghệ cho các nước đang phát triển để giúp họ nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.

CAUHOI2025.EDU.VN hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan về các đặc điểm của các nước đang phát triển. Để tìm hiểu thêm thông tin chi tiết và được tư vấn cụ thể hơn, hãy truy cập website của chúng tôi hoặc liên hệ theo địa chỉ: 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam, số điện thoại: +84 2435162967.

9. Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

1. Nước đang phát triển là gì?

Nước đang phát triển là quốc gia có mức thu nhập bình quân đầu người thấp hơn so với các nước phát triển, thường đi kèm với các vấn đề về kinh tế, xã hội và môi trường.

2. Các tiêu chí nào để xác định một quốc gia là đang phát triển?

Các tiêu chí chính bao gồm thu nhập bình quân đầu người, chỉ số phát triển con người (HDI), tỷ lệ nghèo đói, tỷ lệ thất nghiệp, trình độ giáo dục, tình trạng sức khỏe, cơ sở hạ tầng và mức độ bất bình đẳng.

3. Các đặc điểm kinh tế chính của các nước đang phát triển là gì?

Cơ cấu kinh tế lệch lạc (nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn), năng suất lao động thấp, tỷ lệ tiết kiệm và đầu tư thấp, nợ nước ngoài cao, và dễ bị tổn thương trước các cú sốc bên ngoài.

4. Những thách thức xã hội nào thường gặp ở các nước đang phát triển?

Tỷ lệ nghèo đói cao, trình độ giáo dục thấp, tình trạng sức khỏe kém, bất bình đẳng giới, và dân số tăng nhanh.

5. Các vấn đề môi trường nào mà các nước đang phát triển phải đối mặt?

Ô nhiễm môi trường (không khí, nước, đất), suy thoái tài nguyên thiên nhiên (phá rừng, khai thác khoáng sản quá mức, cạn kiệt nguồn nước), và biến đổi khí hậu (thiên tai gia tăng, ảnh hưởng đến nông nghiệp và sức khỏe).

6. Thể chế chính trị ở các nước đang phát triển thường như thế nào?

Thể chế chính trị yếu kém, thiếu dân chủ, tham nhũng, và thiếu minh bạch.

7. Các giải pháp nào để giúp các nước đang phát triển phát triển kinh tế và xã hội?

Tăng cường đầu tư vào giáo dục và y tế, thúc đẩy công nghiệp hóa và đa dạng hóa kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư, phát triển nông nghiệp bền vững, và tăng cường hợp tác quốc tế.

8. Các chỉ số phát triển quan trọng nào được sử dụng để đánh giá sự tiến bộ của các nước đang phát triển?

GDP, GNI, HDI, tỷ lệ nghèo đói, tỷ lệ thất nghiệp, tỷ lệ tử vong trẻ em, và tỷ lệ biết chữ.

9. Các chính sách hỗ trợ nào được thực hiện để giúp các nước đang phát triển?

Viện trợ phát triển chính thức (ODA), giảm nợ, hỗ trợ thương mại, và chuyển giao công nghệ.

10. CAUHOI2025.EDU.VN có thể giúp gì cho việc tìm hiểu về các nước đang phát triển?

CAUHOI2025.EDU.VN cung cấp thông tin chi tiết, đáng tin cậy và dễ hiểu về các khía cạnh kinh tế, xã hội, và chính trị của các nước đang phát triển. Bạn có thể truy cập website của chúng tôi hoặc liên hệ trực tiếp để được tư vấn cụ thể hơn.

Bạn có thêm câu hỏi nào về các nước đang phát triển không? Hãy truy cập CauHoi2025.EDU.VN để khám phá thêm nhiều thông tin hữu ích và đặt câu hỏi của bạn!