Đoàn Thuyền Đánh Cá SGK: Phân Tích Chi Tiết, Đặc Sắc (2024)

Bạn đang tìm hiểu về bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” trong chương trình Ngữ Văn lớp 9? CAUHOI2025.EDU.VN sẽ cung cấp cho bạn một phân tích chi tiết, sâu sắc về tác phẩm này, từ tác giả Huy Cận đến nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của bài thơ. Bài viết này không chỉ giúp bạn nắm vững kiến thức SGK mà còn khám phá những giá trị nhân văn sâu sắc mà tác phẩm mang lại. Cùng CAUHOI2025.EDU.VN tìm hiểu về hình ảnh đoàn thuyền đánh cá, vẻ đẹp thiên nhiên và con người lao động qua lăng kính văn học nhé!

1. Đôi Nét Về Tác Giả Huy Cận

1.1. Tiểu sử và sự nghiệp

Huy Cận (1919-2005), tên đầy đủ là Cù Huy Cận, sinh ra tại làng Ân Phú, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới và nền thơ hiện đại Việt Nam. Theo “Từ điển Văn học” (NXB Khoa học Xã hội, 2004), Huy Cận nổi tiếng từ trước Cách mạng tháng Tám với tập thơ “Lửa thiêng”.

Ông tham gia cách mạng từ trước năm 1945 và sau Cách mạng tháng Tám từng giữ nhiều trọng trách trong chính quyền cách mạng. Huy Cận được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

1.2. Phong cách sáng tác

Trước Cách mạng, hồn thơ Huy Cận mang nét buồn man mác, thể hiện sự cô đơn, lạc lõng trước cuộc đời. Sau Cách mạng, thơ ông trở nên tươi vui, tràn đầy niềm tin vào cuộc sống mới, con người mới. Sự thay đổi này, theo GS. Hà Minh Đức trong “Thơ ca Việt Nam hiện đại” (NXB Giáo dục, 2001), đánh dấu bước chuyển mình quan trọng trong sự nghiệp thơ ca của Huy Cận, từ một người thơ “ảo não” đến một nhà thơ gắn bó sâu sắc với hiện thực cuộc sống.

2. Tổng Quan Về Tác Phẩm “Đoàn Thuyền Đánh Cá”

2.1. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” được sáng tác vào năm 1958, sau chuyến đi thực tế của Huy Cận đến vùng mỏ Quảng Ninh. Chuyến đi này đã mang đến cho ông nguồn cảm hứng dồi dào về thiên nhiên, đất nước và cuộc sống lao động của người dân vùng biển. Bài thơ được in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”.

2.2. Bố cục

Bài thơ có thể chia thành ba phần:

• Phần 1 (2 khổ đầu): Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi vào lúc hoàng hôn.
• Phần 2 (4 khổ tiếp theo): Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển trong đêm.
• Phần 3 (khổ cuối): Cảnh đoàn thuyền trở về vào lúc bình minh.

2.3. Giá trị nội dung

“Đoàn thuyền đánh cá” là khúc tráng ca ca ngợi cuộc sống lao động tập thể của người dân chài trong công cuộc xây dựng đất nước. Bài thơ thể hiện niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước vẻ đẹp giàu có của thiên nhiên, đất nước. Theo PGS.TS. Nguyễn Đăng Điệp trong “Văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay” (NXB Đại học Sư phạm, 2006), bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa cảm hứng lãng mạn và hiện thực, tạo nên một bức tranh sinh động về cuộc sống của người dân vùng biển.

2.4. Giá trị nghệ thuật

Bài thơ có sự sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh thơ bằng liên tưởng, trí tưởng tượng phong phú. Âm hưởng thơ khỏe khoắn, hào hùng. Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa…

3. Phân Tích Chi Tiết Bài Thơ “Đoàn Thuyền Đánh Cá”

3.1. Khúc hát ra khơi (khổ 1 và 2)

3.1.1. Khổ 1: Cảnh hoàng hôn và khí thế ra khơi

Mặt trời xuống biển như hòn lửa,
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hai câu đầu miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển. Mặt trời được so sánh với “hòn lửa” gợi lên vẻ đẹp rực rỡ, tráng lệ của thiên nhiên. Biện pháp nhân hóa “sóng đã cài then, đêm sập cửa” gợi sự liên tưởng vũ trụ như một ngôi nhà lớn, màn đêm buông xuống như cánh cửa khổng lồ, sóng biển là then cài. Theo nhà phê bình văn học Hoài Thanh trong “Thi nhân Việt Nam” (NXB Văn học, 1988), Huy Cận có biệt tài trong việc vũ trụ hóa những hình ảnh quen thuộc, tạo nên một không gian vừa hùng vĩ, vừa gần gũi.

Hai câu cuối thể hiện khí thế ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Từ “lại” cho thấy đây là công việc thường xuyên, quen thuộc của người dân chài. Hình ảnh “câu hát căng buồm” là một ẩn dụ độc đáo, cho thấy tiếng hát của người lao động có sức mạnh lớn lao, tiếp thêm động lực cho đoàn thuyền vươn khơi.

3.1.2. Khổ 2: Ước vọng và niềm tự hào

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi.
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng,
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Khổ thơ này thể hiện ước vọng đánh bắt được nhiều cá và niềm tự hào về sự giàu có của biển cả. “Cá bạc”, “cá thu” là những loài cá quý, tượng trưng cho sự trù phú của biển. So sánh “cá thu biển Đông như đoàn thoi” là một hình ảnh độc đáo, gợi tả đàn cá bơi lượn trên biển như những con thoi dệt nên tấm vải lụa muôn màu. Biện pháp nhân hóa “đêm ngày dệt biển” cho thấy biển cả luôn vận động, sinh sôi. Lời gọi “đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!” vừa là lời mời gọi, vừa thể hiện niềm tin, sự lạc quan của người dân chài.

3.2. Khúc hát đánh cá trên biển (khổ 3, 4, 5, 6)

3.2.1. Khổ 3: Vẻ đẹp hùng vĩ của con người và thiên nhiên

Thuyền ta lái gió với buồm trăng,
Lướt giữa mây cao với biển bằng.
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Khổ thơ này khắc họa hình ảnh con người lao động với tư thế lớn lao, sánh ngang tầm vũ trụ. Nghệ thuật phóng đại “lướt giữa mây cao với biển bằng” cho thấy con thuyền đánh cá nhỏ bé trở nên kỳ vĩ trong không gian bao la của biển trời. Ẩn dụ “lái gió với buồm trăng” thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, cùng nhau chinh phục biển cả. Câu thơ “Ra đậu dặm xa dò bụng biển” cho thấy sự gan dạ, dũng cảm của người dân chài, không ngại khó khăn, nguy hiểm để tìm kiếm nguồn lợi từ biển. “Dàn đan thế trận lưới vây giăng” gợi liên tưởng đến một cuộc chiến đấu, thể hiện sự vất vả, gian truân của nghề đánh bắt cá.

3.2.2. Khổ 4: Vẻ đẹp lung linh của biển đêm

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen sì.
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long,
Ta hát bài ca gọi cá vào.

Khổ thơ này miêu tả vẻ đẹp lung linh, huyền ảo của biển đêm với những loài cá quý hiếm. Liệt kê “cá nhụ cá chim cùng cá đé, cá song” cho thấy sự đa dạng, phong phú của tài nguyên biển. So sánh “cá song lấp lánh đuốc đen sì” là một hình ảnh độc đáo, gợi tả vẻ đẹp kỳ lạ của loài cá này trong bóng đêm. Biện pháp nhân hóa “đêm thở: sao lùa nước Hạ Long” cho thấy biển đêm như một sinh thể sống động, có linh hồn. Câu thơ “Ta hát bài ca gọi cá vào” thể hiện niềm tin của người dân chài vào sức mạnh của tiếng hát, có thể gọi cá đến với lưới của mình.

3.2.3. Khổ 5: Tình yêu biển cả và lòng biết ơn

Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng.
Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Khổ thơ này miêu tả tinh thần lao động hăng say và lòng biết ơn biển cả của người dân chài. “Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng” cho thấy công việc đánh bắt diễn ra suốt đêm, không ngừng nghỉ. Hình ảnh “ta kéo xoăn tay chùm cá nặng” gợi tả sức mạnh của người lao động, những cánh tay rắn chắc, cuồn cuộn đang kéo lưới, thu hoạch thành quả lao động. “Vẩy bạc đuôi vàng loé rạng đông” là một hình ảnh tuyệt đẹp, miêu tả những con cá tươi ngon, lấp lánh dưới ánh bình minh. Câu thơ “Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng” thể hiện niềm vui, sự hân hoan của người dân chài khi kết thúc một đêm lao động thành công.

3.2.4. Khổ 6: Sự giàu có của biển cả và lòng biết ơn

Biển cho ta cá như lòng mẹ,
Nuôi lớn đời ta tự thuở nào.

Khổ thơ ngắn gọn này thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của người dân chài đối với biển cả. So sánh “Biển cho ta cá như lòng mẹ” là một hình ảnh đẹp, thiêng liêng, cho thấy biển cả như người mẹ hiền, bao dung, che chở và nuôi dưỡng con người. Câu thơ “Nuôi lớn đời ta tự thuở nào” khẳng định vai trò quan trọng của biển cả đối với cuộc sống của người dân vùng biển.

3.3. Khúc ca khải hoàn (khổ 7)

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới,
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi.

Khổ thơ cuối miêu tả cảnh đoàn thuyền trở về vào lúc bình minh với khí thế hân hoan, phấn khởi. “Câu hát căng buồm với gió khơi” cho thấy niềm vui, sự tự hào của người dân chài sau một đêm lao động vất vả. “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời” là một hình ảnh độc đáo, thể hiện sự khẩn trương, hối hả của đoàn thuyền trên đường trở về. “Mặt trời đội biển nhô màu mới” gợi tả vẻ đẹp rực rỡ, tráng lệ của bình minh trên biển. Hình ảnh “mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi” là một ẩn dụ, cho thấy sự giàu có, trù phú của biển cả, đồng thời thể hiện niềm tin vào một tương lai tươi sáng của người dân vùng biển.

4. Ý Nghĩa Của Bài Thơ “Đoàn Thuyền Đánh Cá”

Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, biển cả, đồng thời thể hiện niềm vui, sự hăng say lao động và lòng biết ơn của người dân chài đối với biển cả. Bài thơ cũng thể hiện niềm tin vào một cuộc sống ấm no, hạnh phúc của người dân lao động trong công cuộc xây dựng đất nước.

5. Câu Hỏi Thường Gặp Về Bài Thơ “Đoàn Thuyền Đánh Cá”

1. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” được sáng tác trong hoàn cảnh nào?

Bài thơ được sáng tác năm 1958, sau chuyến đi thực tế của Huy Cận đến vùng mỏ Quảng Ninh.

2. Nội dung chính của bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” là gì?

Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, biển cả, đồng thời thể hiện niềm vui, sự hăng say lao động và lòng biết ơn của người dân chài đối với biển cả.

3. Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”.

Bài thơ có sự sáng tạo trong việc xây dựng hình ảnh thơ bằng liên tưởng, trí tưởng tượng phong phú. Âm hưởng thơ khỏe khoắn, hào hùng. Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa…

4. Hình ảnh “câu hát căng buồm” trong bài thơ có ý nghĩa gì?

Hình ảnh này là một ẩn dụ độc đáo, cho thấy tiếng hát của người lao động có sức mạnh lớn lao, tiếp thêm động lực cho đoàn thuyền vươn khơi.

5. Tại sao tác giả lại so sánh biển cả với “lòng mẹ”?

Tác giả so sánh biển cả với “lòng mẹ” để thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của người dân chài đối với biển cả, biển cả như người mẹ hiền, bao dung, che chở và nuôi dưỡng con người.

6. Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” thể hiện tình cảm gì của tác giả đối với quê hương, đất nước?

Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, biển cả và niềm tự hào về vẻ đẹp giàu có của quê hương, đất nước.

7. Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trong bài thơ gợi cho em những suy nghĩ gì về cuộc sống của người dân vùng biển?

Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá gợi cho em những suy nghĩ về cuộc sống lao động vất vả, gian truân nhưng cũng đầy niềm vui, sự hăng say và tinh thần lạc quan của người dân vùng biển.

8. Em học được điều gì từ bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”?

Từ bài thơ, em học được tình yêu thiên nhiên, lòng biết ơn đối với những người lao động và niềm tin vào một cuộc sống tươi đẹp.

9. Em hãy nêu một vài câu thơ mà em yêu thích nhất trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” và giải thích vì sao em thích những câu thơ đó.

Ví dụ: Em thích nhất hai câu thơ “Mặt trời xuống biển như hòn lửa, Sóng đã cài then, đêm sập cửa.” vì những câu thơ này miêu tả cảnh hoàng hôn trên biển rất đẹp và gợi cảm, cho thấy sự tài hoa của tác giả trong việc sử dụng ngôn ngữ.

10. Nếu được gặp gỡ tác giả Huy Cận, em sẽ hỏi ông điều gì về bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”?

Ví dụ: Em sẽ hỏi ông về nguồn cảm hứng để ông sáng tác bài thơ này và ý nghĩa mà ông muốn gửi gắm qua bài thơ.

6. Kết Luận

“Đoàn thuyền đánh cá” là một bài thơ hay, giàu giá trị nội dung và nghệ thuật, thể hiện tình yêu thiên nhiên, biển cả và niềm tự hào về quê hương, đất nước của nhà thơ Huy Cận. Hy vọng với những phân tích chi tiết trên của CAUHOI2025.EDU.VN, bạn sẽ hiểu rõ hơn về tác phẩm này và cảm nhận được vẻ đẹp của nó.

Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào hoặc muốn tìm hiểu thêm về các tác phẩm văn học khác, đừng ngần ngại truy cập CAUHOI2025.EDU.VN để được giải đáp và hỗ trợ. CAUHOI2025.EDU.VN luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên con đường chinh phục tri thức.
Địa chỉ: 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam
Số điện thoại: +84 2435162967
Trang web: CauHoi2025.EDU.VN

Từ khóa liên quan: phân tích đoàn thuyền đánh cá, tác giả huy cận, giá trị nội dung đoàn thuyền đánh cá, giá trị nghệ thuật đoàn thuyền đánh cá, soạn văn 9 đoàn thuyền đánh cá.