Thuyết Minh Lăng Khải Định: Kiến Trúc Độc Đáo, Giá Trị Lịch Sử

Bạn muốn khám phá lăng Khải Định, một công trình kiến trúc độc đáo kết hợp tinh hoa Đông – Tây? Bài viết này của CAUHOI2025.EDU.VN sẽ cung cấp thông tin chi tiết nhất về lăng Khải Định, từ lịch sử, kiến trúc đến những giai thoại thú vị.

Lăng Khải Định, hay còn gọi là Ứng Lăng, là một trong những lăng tẩm nổi tiếng nhất của các vị vua triều Nguyễn tại Huế. Nơi đây không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là một di tích lịch sử văn hóa quan trọng, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước.

1. Tiểu Sử Vua Khải Định

Vua Khải Định (1885-1925), tên thật là Nguyễn Phúc Bửu Đảo, là vị vua thứ 12 của triều Nguyễn. Ông lên ngôi năm 1916 sau khi vua Duy Tân bị phế truất và lưu đày. Triều đại của vua Khải Định diễn ra trong bối cảnh đất nước chịu sự chi phối mạnh mẽ của thực dân Pháp.

Năm 1922, vua Khải Định có chuyến công du sang Pháp, tham dự hội chợ đấu xảo thuộc địa tại Marseille. Chuyến đi này đã giúp ông nhận ra sự lạc hậu của triều đình Huế và những thay đổi của thế giới, từ đó ảnh hưởng đến phong cách kiến trúc và trang trí lăng tẩm của mình.

Vua Khải Định qua đời năm 1925 ở tuổi 41 sau một thời gian lâm bệnh.

Lăng Khải Định, một công trình kiến trúc độc đáo thể hiện sự giao thoa văn hóa Đông – Tây.

2. Vị Trí Và Kiến Trúc Độc Đáo Của Lăng Khải Định

2.1. Vị trí địa lý

Lăng Khải Định tọa lạc trên núi Châu Chữ, sau đổi tên thành Ứng Sơn, thuộc xã Thủy Bằng, thành phố Huế. Lăng hướng về phía Tây Nam, với núi Tứ Tượng làm “tiền án”, núi Kim Sơn làm “Thanh Long”, và dãy núi Chóp Vung làm “Bạch Hổ”. Dòng suối Châu Ê chảy ngang trước lăng tạo thành yếu tố “Minh Đường” trong phong thủy.

2.2. Kiến trúc tổng thể

Lăng Khải Định có mặt bằng hình chữ nhật, dài 117m và rộng 48,5m, được xây dựng trên 5 tầng sân với 127 bậc cấp. Đây là lăng có diện tích nhỏ nhất nhưng lại cao nhất, tốn kém nhất và mất nhiều thời gian xây dựng nhất (1920-1931) trong số các lăng tẩm của triều Nguyễn.

Điểm đặc biệt của lăng Khải Định là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Đông – Tây, Á – Âu, kim – cổ. Vật liệu xây dựng được sử dụng đa dạng, bao gồm đá Thanh, đá cẩm thạch, gạch, vôi từ trong nước, cùng sắt, thép, xi măng, ngói Ardoise nhập từ Pháp. Đồ sành sứ, thủy tinh màu cũng được mua từ Trung Hoa, Nhật Bản, sau đó đập vỡ, cắt gọt để trang trí các bức phù điêu tại Thiên Định Cung.

Lăng Khải Định được xây dựng dưới sự chỉ huy của Tiền Đô Thống Phủ Lê Văn Bá và các nghệ nhân nổi tiếng như Phan Văn Tánh, Nguyễn Văn Khả, Ký Duyệt, Cửu Sừng.

2.3. Các công trình kiến trúc chính trong lăng Khải Định

2.3.1. Sân chầu và nhà bia

Bước qua cổng chính, du khách sẽ đến sân chầu, nơi có hai nhà Tả, Hữu Trực phòng. Tại đây, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế trưng bày các bức ảnh tư liệu, mô hình kiến trúc lăng Khải Định, giúp du khách hiểu rõ hơn về công trình này và lễ tang của vua Khải Định.

Tầng sân thứ hai có nhà Bi Đình, phía trước dựng Vũ Môn theo kiến trúc Nho giáo, lấy điển tích “Cá chép vượt Vũ Môn”. Nhà bia được xây theo kiểu bát giác, bên trong đặt tấm bia đá “Thánh Đức Thần Công” do vua Bảo Đại dựng để ghi công đức của vua cha Khải Định.

Trước sân Bái Đình, hai bên trái phải đặt tượng quan văn, quan võ, binh lính, ngựa, voi theo nguyên tắc “tiền văn, hậu võ”, “tiền mã, hậu voi”. Cuối sân chầu là hai trụ biểu cao hơn 10m, chóp trụ có kiến trúc Stupa Ấn Độ, bốn góc trang trí hoa văn Hy Lạp.

Nhà Bia trong lăng Khải Định với kiến trúc bát giác độc đáo.

2.3.2. Thiên Định Cung

Thiên Định Cung là công trình chính, nằm ở vị trí cao nhất và quan trọng nhất của lăng. Cung được xây dựng vô cùng công phu và tinh xảo, là nơi các nghệ nhân phô diễn tài năng của mình. Thiên Định Cung mang dáng dấp một tòa lâu đài tráng lệ.

Phía trên cửa chính của cung đề ba chữ “Thiên Định Cung”. Hai bên trang trí bốn câu đối:

• Gian bên trái:

  • Phiên âm: Tử điện hiến kỳ quan, phong cảnh biệt khai vũ trụ/Ức niên chung vượng khí, giang sơn trường hộ trì tư.
  • Dịch nghĩa: Bốn mặt dâng hiến kỳ quan, phong cảnh mở ra một vũ trụ biệt lập/Muôn năm hun đúc nên vượng khí, núi sông giúp đỡ mãi hoài.

• Gian bên phải:

  • Phiên âm: Phong cảnh vô biên vạn trạng thần kỳ thiên tác hợp/Giang sơn hữu chủ thiên thu phúc, ấm địa lưu du.
  • Dịch nghĩa: Trong phong cảnh rộng mênh mông có nhiều hình trạng đẹp tuyệt vời do trời cho hợp lại/Núi sông có chủ, ngàn năm ơn trạch của tổ tiên để lại cho con cháu ở dưới đất này rất nhiều.

Cung Thiên Định có cấu trúc ba gian, gian giữa là Khải Thành Điện, nơi đặt án thờ và chân dung vua Khải Định. Hai bên là nhà Tả Hữu Trực phòng dành cho lính hộ lăng. Sau án thờ là Huyền Cung (mộ vua), bên trong cùng là khám thờ, nơi thiết đặt bài vị của vua Khải Định.

Toàn bộ điện Khải Thành được trang trí hoa văn gần như phủ kín các mảng tường bằng những hoa văn, phù điêu được sắp đặt trong các ô hộc hình vuông, chữ nhật rất sinh động. Các nghệ nhân Việt Nam đã biến cung Thiên Định trở thành biểu tượng đỉnh cao của nghệ thuật tạo hình sành sứ và thủy tinh màu. Nội dung các bức tranh thể hiện quan niệm “Tam giáo đồng nguyên” của vua Khải Định trong việc cai trị đất nước.

Cung Thiên Định, công trình kiến trúc chính và quan trọng nhất trong lăng Khải Định.

Đặc biệt, trên trần nhà của Khải Thành Điện có ba bức bích họa tuyệt đẹp mang tên “Cửu Long ẩn vân”, thể hiện sự ảnh hưởng của phong cách trang trí phương Tây. Đây là ba bức bích họa được giới họa sĩ Việt Nam hiện đại công nhận là hoành tráng và có giá trị mỹ thuật cao nhất của nền hội họa nước nhà.

Phía trên bức tượng vua Khải Định là chiếc Bửu tán được đúc bằng xi măng, ghép sành sứ. Bên trong lòng Bửu tán trang trí hình rồng ngậm chữ “Thọ” (Long hàm Thọ), mỗi góc Bửu tán đắp hình bốn con dơi ngậm vòng tròn (Phúc trọn vẹn).

“Cửu Long ẩn vân” – ba bức bích họa tuyệt đẹp trên trần nhà Khải Thành Điện.

Sau pho tượng vua Khải Định là hình ảnh mặt trời lặn, tượng trưng cho sự băng hà của nhà vua.

2.3.3. Huyền Cung (mộ vua)

Khác với các lăng tẩm khác, đường toại đạo và nơi an nghỉ của vua Khải Định không được bảo mật. Đường hầm toại đạo bắt đầu từ những bậc cấp bên ngoài cửa chính cung Thiên Định, chạy xuyên suốt vào cung điện và dừng ở vị trí trung tâm, nơi an táng thi hài của vua.

3. Giai Thoại Về Ba Bức Họa “Cửu Long Ẩn Vân”

Tương truyền, để vẽ bức bích họa “Cửu Long ẩn vân”, nghệ nhân Phan Văn Tánh đã phải kê một cái giá cao sát trần điện. Ông ngậm cọ, dùng cả hai tay và hai chân để vẽ cùng một lúc.

Một lần, vua Khải Định đến xem. Các thợ và nghệ nhân đều dừng tay, quỳ lạy ra mắt vua. Riêng Phan Văn Tánh vẫn nằm trên giá, say sưa vẽ. Vua Khải Định thấy 5 cây cọ của Phan Văn Tánh vẽ như 5 con rồng ẩn hiện sau những đám mây, sinh động hài hòa. Vua hài lòng phán: “Vì trên đời này chỉ có một mình ngươi là Phan Văn Tánh! Nếu có đến hai Tánh thì Trẫm đã lấy cái đầu ngươi rồi!”. Sau đó, vua ban thưởng và thăng quan cho ông.

4. Giá Trị Nghệ Thuật Của Lăng Khải Định

Lăng Khải Định là sự kết hợp độc đáo của nhiều dòng kiến trúc, là lăng duy nhất trong hệ thống lăng tẩm triều Nguyễn được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu phương Tây. Dưới thời vua Khải Định, nhiều công trình khác cũng được xây dựng theo kiến trúc mới, đánh dấu một giai đoạn kiến trúc mới lạ trong nền kiến trúc mỹ thuật Việt Nam.

5. Thông Tin Du Lịch Lăng Khải Định

Lăng Khải Định là một điểm đến hấp dẫn trong các tour du lịch Huế.

• Giá vé: Người lớn: 150.000 VNĐ; Trẻ em: 50.000 VNĐ.

• Giờ tham quan:

  • Mùa hè: 6h30 – 17h30.
  • Mùa đông: 7h00 – 17h00.

• Khoảng cách từ trung tâm thành phố: 10km.

• Phương tiện: Đường bộ.

Bửu Tán che tượng vua Khải Định, một chi tiết trang trí độc đáo trong lăng.

6. Câu Hỏi Thường Gặp Về Lăng Khải Định

1. Lăng Khải Định còn có tên gọi nào khác?

Lăng Khải Định còn được gọi là Ứng Lăng.

2. Lăng Khải Định nằm ở đâu?

Lăng Khải Định tọa lạc trên núi Châu Chữ (Ứng Sơn), xã Thủy Bằng, thành phố Huế.

3. Ai là người xây dựng lăng Khải Định?

Lăng Khải Định được xây dựng dưới sự chỉ huy của Tiền Đô Thống Phủ Lê Văn Bá và các nghệ nhân nổi tiếng.

4. Lăng Khải Định được xây dựng trong bao lâu?

Lăng Khải Định được xây dựng từ năm 1920 đến năm 1931.

5. Phong cách kiến trúc của lăng Khải Định có gì đặc biệt?

Lăng Khải Định kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Đông – Tây, Á – Âu, kim – cổ.

6. Vật liệu xây dựng lăng Khải Định có những gì?

Lăng Khải Định sử dụng đá Thanh, đá cẩm thạch, gạch, vôi, sắt, thép, xi măng, ngói Ardoise, đồ sành sứ, thủy tinh màu.

7. “Cửu Long ẩn vân” là gì?

“Cửu Long ẩn vân” là tên gọi của ba bức bích họa tuyệt đẹp trên trần nhà Khải Thành Điện.

8. Giá vé vào lăng Khải Định là bao nhiêu?

Giá vé vào lăng Khải Định là 150.000 VNĐ/người lớn và 50.000 VNĐ/trẻ em.

9. Giờ mở cửa của lăng Khải Định là khi nào?

Lăng Khải Định mở cửa từ 6h30 đến 17h30 vào mùa hè và từ 7h00 đến 17h00 vào mùa đông.

10. Làm thế nào để đến lăng Khải Định?

Du khách có thể đến lăng Khải Định bằng đường bộ, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 10km.

Bạn có những thắc mắc khác về lăng Khải Định hoặc các di tích lịch sử, văn hóa Việt Nam? Hãy truy cập CAUHOI2025.EDU.VN để khám phá thêm nhiều thông tin hữu ích và đặt câu hỏi để được giải đáp tận tình. Chúng tôi luôn sẵn sàng cung cấp cho bạn những thông tin chính xác, đáng tin cậy và dễ hiểu nhất. Đừng ngần ngại liên hệ với chúng tôi qua địa chỉ 30 P. Khâm Thiên, Thổ Quan, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam hoặc số điện thoại +84 2435162967. CauHoi2025.EDU.VN luôn đồng hành cùng bạn trên hành trình khám phá tri thức!

Ý định tìm kiếm của người dùng:

1. Tìm hiểu lịch sử lăng Khải Định: Tiểu sử vua Khải Định, bối cảnh lịch sử xây dựng lăng.
2. Khám phá kiến trúc lăng Khải Định: Vị trí, cấu trúc, vật liệu, các công trình bên trong lăng.
3. Tìm hiểu về nghệ thuật lăng Khải Định: Giá trị nghệ thuật, sự kết hợp các phong cách kiến trúc.
4. Thông tin du lịch lăng Khải Định: Giá vé, giờ mở cửa, đường đi, phương tiện di chuyển.
5. Giải đáp thắc mắc về lăng Khải Định: Các câu hỏi thường gặp về lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật của lăng.